Национальный доклад «Молодежь Казахстана

8 Т

АР

АУ

АСТ

АР АР

АСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫС

116

«Жастар»

ғылыми-зерттеу орталығы

«Қазақстан жастары — 2016» ұлттық баяндамасы

8.7 кесте

2016 жыл 9 ай ішіндегі жас бойынша суицид жасау әрекетінің саны туралы ақпарат

Облыс / ҚР

ер

әйел

Барлығы

15-17 жас 18-24 жас 25-29 жас 15-17 жас 18-24 жас 25-29 жас 15-29

Қазақстан Республикасы

397

454

198

584

418

2091

Ақмола

129

Ақтөбе

118

Алматы

Атырау

112

Батыс Қазақстан

Жамбыл

Қарағанды

103

112

Қостанай

106

Қызылорда

Маңғыстау

Оңтүстік Қазақстан

182

Павлодар

Солтүстік Қазақстан

Шығыс Қазақстан

105

116

121

310

Астана қ.

100

282

Алматы қ.

174

Барлығы

891

1200

ДЕРЕККӨЗ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАС ПРОКУРАТУРАСЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ СТАТИСТИКА ЖӘНЕ АРНАЙЫ ЕСЕПКЕ АЛУ ЖӨНIНДЕГI КОМИТЕТІ

ойластырған әрекеттері жүзеге асырылады. Жүзеге
асырылған жасөспірімдердің суицидтік әрекеті бар-
лық суицидтік әрекеттердің 1%-нан аспайды. Бұл жа-
ста суицидтік әрекет көбіне бопсалау секілді мінез-

құлық сарынына ие болады. Тек жастардың 10% өз
қалауымен өзін-өзі өлтіруге ұмтылады (өз-өзіне қол
жұмсау), ал 90% - көмекке зәр болады. Жастар тобын-
да күйзеліс секілді психикалық ауытқуға ұшырау артып
жатыр. Күйзеліс: ерігу мен әлсіздік сезімі, кішігірім нәр-

селерге көңіл бөлуі, тындамауға ұмтылыс, ішімдікке

және есірткеге әуесқойлық секілді белгілер жатады.

Суицид жасау әрекеттерін зерттей отырып, кәме-

летке толмаған азаматтырымыздың икемділіктер
туралы айтуға болады. Бұл 2015 жылы орын алған
201 оқиғаның 181–н немесе 90%-н байқауға болады.
Өңірлік анализ Оңтүстік-Қазақстан (42), Алматы (21),

Шығыс-Қазақстан (19) облыстарында орын алған

суицидтік әрекеттердің басымдылығын көрсетеді

(8.14 сурет).

Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы-

ның құқықтық статистика және арнайы есеп коми-

тетінің деректері, көп жағдайда жасөспірімдер ара-
сындағы өзін — өзі өлтірудің алдындағы факторлар
белгіленбеген болып келеді. Жасөспірімдер арасын-

дағы суицидтің себептерінің ішіндегі ең танымалы
ата — анамен, туыстармен шиеленістің болуы және,

сонымен қатар психологиялық факторлар (жалғыз
сезіну, бас тарту) болып табылады (8.15 сурет).

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және

әлеуметтік даму министрлігі 2014-2018 жылдарға
арналған суицидтің алдын алу және психология-
лық саулықты дамыту бойынша Жол картасы қа-
былданды, бірақ онда өзін-өзі өлтіруді алдын алу
механизмдері қарастырылмаған. 2016 жылдың
басында Қазақстан Республикасы Білім және ғы-
лым министрлігі және «Үлес-2020» қоғамдық
қоры жасөспірімдік суицидтерді алдын алуға
арналған баламалы бағдарламасын дайындады. 20
жасқа дейінгі жас аралығындағы суицидтіалдын алу-
дың жаңа бағдарламасы жастардың жағымды ойла-

рын қалыптастыруға бағытталады. Табысқа жеткен

ересек адамдардың мысалында балалардың құнды-
лықтық бағдарын жоғарылатуы ұсынылады. Қанша-
лықты бұл шаралар іске асырымды — бұл ашық сұрақ.

Жоғарыда айтылғандардың негізінде, өзіне-өзі

қол жұмсаудың жалпы бейнесін шығаруға болады.
Көптеген ғалымдар пайымдауы бойынша, суицид-

тік әрекет — бұл тұлғаның әлеуметтік-психология-
лық кері бейімделуі, жағдайдың сәтсіз ушықтыру
себебінен немесе шешілмейтін өмірлік мәселелер-

ді индивидтің субъективті түсінуі (яғни суицид –бұл
адамның қоғамнан шеттетілу реакциясы және өз
мәселелерін шешу мүмкіндігін таба алмау). Бұл жер-
де өз өмірімен қоштасу кейінгі әрекеттерінен алдын-
алу жұмыстары маңызды.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

8 Т

АР

АУ

АСТ

АР АР

АСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫС

117

«Жастар»

ғылыми-зерттеу орталығы

«Қазақстан жастары — 2016» ұлттық баяндамасы

8.8 кесте

Қазақстан Республикасы территориясындағы

орын алған суицид туралы мәлімет

ДЕРЕККӨЗ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАС ПРОКУРАТУРАСЫНЫҢ

ҚҰҚЫҚТЫҚ СТАТИСТИКА ЖӘНЕ АРНАЙЫ ЕСЕПКЕ АЛУ ЖӨНIНДЕГI

КОМИТЕТІ.

Облыс / ҚР

Тіркелген

өзін-өзі өлтіру

2014 ж. 2015 ж. 2016 жылдың

9 айы

Қазақстан

Республикасы

2 957

3 735

3112

Ақмола

162

306

205

Ақтөбе

118

109

103

Алматы

298

368

335

Атырау

Батыс Қазақстан

114

169

143

Жамбыл

103

125

Қарағанды

178

333

266

Қостанай

368

365

273

Қызылорда

169

141

136

Маңғыстау

106

Оңтүстік

Қазақстан

158

245

293

Павлодар

238

241

176

Солтүстік

Қазақстан

227

268

173

Шығыс Қазақстан 561

595

397

Астана қ.

106

Алматы қ.

217

208

***

Жастар жасаған қылмыстарды талдау 2015 жыл-

дың кезеңімен салыстырғанда 2016 жылдың 9 айын-
да жастар қылмыс 5,4 % деңгейінің өсуін көрсетеді.
Жастар жасаған қылмыстардың арасында қылмыстық
мүліктік түрлері басым болып келеді. Осылайша, 2016
жылдың алғашқы 9 айы ішінде жастардың жасаған
39.611 зорлық-зомбылық қылмыс 70% -дан астамы
(26 083), ұрлау (16515),тонау (3095), алаяқтық (2435)
және қарақшылық (474) құрайды.

Қазақстанда кәмелетке толмаған құқық бұзушы-

лардың үлесі қылмыстық жастардың жалпы санының

6% тең. 2016 жылдың 9 ай ішінде 14-16 жас аралығын-

дағы қылмыс жасаған үлесі-2,7% құрайды.

Осыған қарамастан, жастар арасындағы қыл-

мыскерлік жайындағы статистикалық талдау 2010-
2015 жылдар аралығындағы жастар жасаған қыл-
мыскерліктің жалпы санының төмендегенін байқауға
болады.

Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, қылмыс

жасаған жасөспірімдердің жалпы үлесінде 85% ер

балалар, 19% қыз балалар құрайды. Соңғы жылдары

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

8 Т

АР

АУ

АСТ

АР АР

АСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫС

118

«Жастар»

ғылыми-зерттеу орталығы

«Қазақстан жастары — 2016» ұлттық баяндамасы

8.3 сурет

Жасөспірімдер арасындағы суицидтің алды

болатын факторлар (18 жасқа дейін)

Жалғыздық

Қолайсыз тұрғын үй жағдайы

Анықталмаған

Туыстарымен конфликтілік қатынас

Ата-анасымен конфликтілік қатынас

Басқа

ДЕРЕККӨЗ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БАС

ПРОКУРАТУРАСЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ СТАТИСТИКА ЖӘНЕ АРНАЙЫ

ЕСЕП КОМИТЕТІ.

Қазақстан

Республикасы

Ақмола

Ақтөбе

Алматы

Атырау

Батыс Қазақстан

Жамбыл

Қарағанды

Қостанай

Қызылорда

Маңғыстау

Оңтүстік Қазақстан

Павлодар

Солтүстік Қазақстан

Батыс Қазақстан

Астана қ.

Алматы қ.

жасөспірім қыздар мен қыздар жасайтын қылмыстар-
дың саны мен аясы кеңейіп келе жатыр.

2016 жылдың 9 мамыр ішінде Қазақстан Республи-

касының Бас прокуратурасы статистикасына сәйкес
3112 суицид жағдайлары тіркелген.

15-29 жас аралығындағы жастар арасында өзіне

қол жұмсауға әрекет жасағандар 2091 және сиуцид
жасағандар 764 жағдай тіркелді.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Кон И.С. Ребенок и общество: (историко-этно-

графическая перспектива). М: Наука, 1988. С.85.

2. Мудрик А.В. // Психология общения. Энцикл.

словарь // http://communication_psychology.

academic.ru/506/МУДРИК_Анатолий_Виктор

ович

3. Houseknecht, S. and Sastry, J. (August, 1996).

Family «decline» and child well— being:

A comparative Assessment. Journal of Marriage

and the Family. Vol. 58, pp.726-739.

4. Данные Комитета по правой статистике Гене-

ральной прогкуратуры РеспубликиКазахстан.

5. Данные МВД РеспубликиКазахстан.

6. Karin, Erlan. The Soldiers of the Caliphate:

The Anatomy of a Terrorist Group. — Astana,

2016. — 154p.

7. А.Т.Даутов, Р.Р.Аюпова, О.В. Николаева. Қа-

зақстандық құндылықтарды зерттеу. — Астана:

«Жастар» ҒЗО,2016.

8. «Изучение общественно-политической ситуа-

ции в молодежной среде», 2 квартал 2016 года.
Аналитический отчет. — НИЦ «Молодежь»,
Астана,2016.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

119

«Жастар»

ғылыми-зерттеу орталығы

«Қазақстан жастары — 2016» ұлттық баяндамасы

ҚОРЫТЫНДЫ

Осылайша, әлеуметтанулық мәліметтерді жан-

жақты зерттеудің қорытындысы, мемлекеттік ресми

статистика мәліметтері бойынша Қазақстан Респуб-
ликасының жастар қоғамдық бірлестіктерінің, ми-

нистрліктері мен мекемелерінің ақпараттық-талдау
материалдары, ірі өнеркәсіп пен ұлттық компаниялар,
бұқаралық ақпарат құралдарының контент-анализі
мен интернет — ресурстарынан алынған жастар ая-

сындағы маңызды мәселелер талқыланды.

Талдаудың қорытындысы бойынша, жастар сала-

сындағы білім мен ғылым, жұмыспен қамтылу және

кәсіпкерлік, құқық, денсаулық және бос уақытты

ұйымдастыру, діни жағдайлар мен қоғамдық-саяси

процестерге қатысуы туралы келесідей қорытынды
жасауға болады:

1. Жастардың үлесі жалпы халықтың 23,2 %-ын

құрайды. Жастар құрылымының ең жоғары сандық
жоспарына сәйкес өкіл тобын 24-28 жас аралығын-
дағы жастар құрайды. 2015 жыл туу көрсеткішінің

төмен болуымен сипатталады, себебі жастардың ре-

продуктивті жасы 1990 жылдардың басында туылған
жастар болды, ал ол кезде туудың кенеттен төмен-
деуі байқалды. Ауыл жастарының үлес салмағы қала
халқының үлесінен төмен.

2. 2015 жылғы Қазақстан Республикасының мем-

лекеттік жастар саясатының дамуын қорытындылай

келе, жағымды тенденцияны байқауға болады. Атап
айтқанда, 2015 жылы 9 ақпанда қабылданған «Мем-

лекеттік жастар саясаты туралы» Заңда жастар ұйы-

мының құқықтық мәртебесін бекітуді Үкіметтік емес

ұйым деп тану (28 бап), жастар ресурстық орталықта-
рын жастардың бастамаларын ақпараттық-әдісте-

мелік, консультациялық сүйемелдеу мен қолдауды,
жастар арасындағы ахуалдың мониторингін және оны

талдауды жүзеге асырады, жастарға арналған негіз-

гі әлеуметтік қызмет бағыты; Республикалық және
аймақтық форум секілді жаңа түсініктер енгізілген.

3. Жастар саясаты саласында негізгі бағыт болып

мемлекет тарапынан 35-тен астам саяси және эконо-
микалық жағынан дамыған және елдерінің көбі Еуро-
палық Одаққа мүше Экономикалық бірлестік пен даму

ұйымы елдерінің тәжірибесі жатады. Жастардың толық

қалыптасуы үшін жастар саясатына бірнеше деңгейлі
мәні бар кешенді әдіс қажет: халықаралық, аймақтық
және ұлттық. Мемлекеттер тобы деңгейінде жастарға
қатысты күш салуға бірлесуі абзал. Елдегі жастар сая-

сатының белсенді дамуына Елбасы — Қазақстан Респу-
бликасының Президенті Н.Ә. Назарбаев тарапынан

жас ұрпақты қолдау үшін тұрақты назарын салуы мен
жан-жақты қызмет атқаруы оң ықпал етіп отыр.

4. Жастардың денсаулығы мемлекеттік деңгей-

дегі басым құндылықтардың бірі болып табы-

лады, соның ішінде, мемлекет жастарды әле-

уметтік маңызды аурулар: туберкулез, ЖИТС,
нашақорлық, жыныстық жолмен берілетін инфек-
циялардан және т.б сақтауға ұмтылады. Мұндай ауру

түрлері халықтың денсаулығына айтарлықтай зар-

дап шеккізеді, қызметке ұзақ немесе уақытша орала
алмаудан қоғамды үлкен зиянға ұшырататын және
уақытынан бұрын өлім мен қылмыстың, реабилита-
циялық және профилактикалық емдеуге жұмсалатын
көп шығынға алып келеді. Жастар халықтың эпидемия-

лық процеске тез бейімделгіш тобы болып табылады.

14-28 жас аралығандағы жастарда қатерлі ісік

(онкопатология) ауруларға ұшырау деңгейі 2015 жылы
алдыңғы жылмен салыстырғанда 2 есеге өскен. 2016
жылдың алғашқы жарты жылдығында 21-28 жас ара-

лығындағы қала және ауыл жастарының туберкулез-
бен ауру динамикасының төмендегенін көруге болады.
Өткен жылмен салыстырғанда Қостанай өңірінен басқа
барлық аймақтарда ЖИТС-пен аурудың жалпы деңгейі
өсті.

15-29 жас аралығындағы жастардың алкоголь

пайдалану нәтижесінде психикалық ауытқулар мен
әрекет ауытқуларына байланысты есепте тұрған жа-

стардың саны өткен жылмен салыстырғанда айтар-
лықтай төмендеген.

Статистикалық мәліметтердің талдауы бойынша

спортпен айналысатын жастар саны көптеген өңір-
лерде төмендегені анықталды.

Жастардың бос уақытты ұйымдастыру түрлерінің

сан алуандығы мен өзін-өзі шыңдау үшін жасалып

жатқан мүмкіндіктердің жағымды тенденциялары-
ның орын алып отырғанына қарамастан, жастардың
әлеуметтік-мәдени жағдайы шығармашылық дамудың

басымдықтарын жоғалту мен жалпы өзін дамытуда
көптеген шығындарымен сипатталады.

5. Қазақстанда соңғы 10 жылда орта білім беру ме-

кемелерінде мемлекеттік тілде оқып жүргендер саны

7,4 %-ға артты. Қазақстан Республикасында білімге

қолжетімділік халықтың барлық топтарына кепілдік
береді, соның ішінде мүмкіндігі шектеулі балаларға
да. Жетім балалар мен ата-ананың қарауынсыз қалған
балаларға білім беретін оқу ошақтары жыл сайын
кеміп келе жатыр. Қазақстанда 2015 жылы кәмелет
жасқа толмаған балаларға арналған 2 жетімдер үйі,
4 балалар үйі, 1 мектеп, 2 сәбилер үйі жабылды және

отбасылық түрдегі 12 балалар үйі ашылды.

ҰБТ-ның соңғы 5 жылдағы орташа көрсеткіші 2012

жылы 70,9 баллдан 2016 жылы 81,2 баллға дейін өсті.

Қосымша білім беру мекемелер саны 2013 жылы

680-нен 2015 жылы 860-қа дейін өсті.

Қазақстандағы техникалық және кәсіптік білім беру

ұйымдары алдыңғы жылмен салыстырғанда 12 бірлік-

ке көбейді немесе 1,5 %-ға артты.

Жоғары оқу орнында білім алатын студенттердің

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

120

«Жастар»

ғылыми-зерттеу орталығы

«Қазақстан жастары — 2016» ұлттық баяндамасы

тілдік бөлінуіне қарай көрсеткіштер — мемлекеттік тіл-

де 62,7%, орыс тілінде— 34,2%, ағылшын тілінде — 3%,
қалғандары — қытай, неміс, араб тілдерінде білім ала-

тындарын көрсетті.

2015-2016 оқу жылында QS World University

Ranking халықаралық беделді университеттердің
рейтингі бойынша сегіз қазақстандық жоғары оқу

орны әлемнің 800 ең үздік жоғары оқу орындары
тізіміне енді.

Соңғы уақытта жастардың ғылымға қызығушы-

лығы артқаны байқалып жүр. Ғылыми зерттеулерге

қаржыландырудың көлемі ұлғайды.

Қазақстандағы ғылыми ұйымдардың қызметіне

талдау нәтижесінде басым бағытта инженерлік өңдеу

мен технология саласындағы зерттеулер болып ғылы-
ми-зерттеу және тәжірибелік-құрастыру қызмет орын

тапқан. Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-құрастыру

қызметі жалпы соммасы 42,7 % шығынды құрады.

Қазақстандық ғалымдардың халықаралық бас-

падағы рейтингінде айтарлықтай өсудің көрсеткіші
байқалады.

Халықаралық «Болашақ» стипендиясын жүзеге

асыру жылдарында 11 126 қазақстандық әлемнің 33
елінде ең үздік деген 200 жоғары оқу орындарында
білім алды.

Отандық жоғары оқу орындарының оқу про-

цесінде елдің индустриялануына маман дайындауға
бағытталған SplitPhD деп аталатын жаңа бағдарлама
жасақталды.

6. Жастар арасындағы жұмыссыздық мәселесі елде

4,2 %-ды құрап отыр. Ол алдыңғы 2015 жылмен салы-
стырғанда 0,3 %-ға төмен екендігін көрсетеді. Жұмыс-
сыз жастардың саны 2016 жылдың екінші тоқсанында

95,6 мың адамды құрады. Жұмыссыздық және баспа-
намен қамтылу мәселесі елдегі жастар үшін маңызды
мәселеге айналып отыр. Қазақстан жастары елдегі са-

ясаттың жүзеге асуына рационалды қатынаста екені
анық, себебі бірінші кезекте, бағдарлама мен саясат

тікелей олардың қызығушылығына назар аударады.

7. Жастар мемлекеттік басқару органдарында аз

қамтылған. Мемлекеттік басқаруда жастардың үлесі

11,5 %-ды құрайды. Соның ішінде мемлекеттік басқа-

руда жас қызметкерлердің 10 548-нен тек 2 адам ғана

«А» корпусына ие. Мемлекттік басқару қызметінде жа-

стардың үлесі 2013 жылдан 2016 жылға дейін 21 946
адамнан 10 546 адамға дейін екі есе азайды.

Жастар елдің әлеуметтік-экономикалық, кәсіби да-

муына, әлеуметтенуіне, жұмыспен қамтудың бағыт-

тарына арналған «Жасыл Ел», «Дипломмен ауылға!»,

«Мәңгілік ел жастары— индустрияға», «Жастар кадр-

лық резерві» жобаларын жүзеге асыруға қатысады.

Жастардың наразылық әлеуетіне өмірге қанағатта-

ну деңгейі маңызды фактор болып табылады. Сауал-

намаға қатысқан жастардың басым бөлігі өз өміріне
қанағаттанатын айтқан. Әлеуметтанулық зерттеудің
қорытындыларына негізделсек жастардың наразы-

лық әлеуеті саяси жүйесін тұрақсыздандыру шынайы

қаупін тудырмайтынын байқауға болады. Дегенмен
де, жастардың наразылық әрекетімәдениетінің қа-

лыптасу, олардың қызығушылықтарын білдіру заңды

механизмдерін әрі қарай даму мәселесі өзектілігі
нығая бермек. Бұл деструктивті форманы қабыл-
даған наразылықтарға тосқауыл болады, ал оларды
шешілуі — қоғамдағы толғаныспен қабаттас болады.

Қазақстан жастарының қанағаттанбауының ба-

сты себебіне әлеуметтік-экономикалық мәселе айна-
лып отыр: азық-түлікке бағаның артуы, дәрі-дәрімек

(12,9%), жұмыстан қысқартылу немесе босату (12,2%),

еңбекақыны, зейнетақы мен шәкіртақыны төлеуді

кешіктіру (9,7%), коммуналдық қызметтерге тариф
бағасының өсуі (7,5%) және т.б.

Жастар арасындағы, оның ішінде қазақ ұлтының

азаматтары арасында діни адамдардың саны өсіп
келе жатыр. Сауалнама бойынша 79,6% жастар діни
көзқарасты ұстанатындар болып отыр. 50%-дан жоға-

ры сұраққа қатысқан жастар діни радикализм мен экс-

тремизм елдің қауіпсіздігі үшін басты қауіптілік болып
табылады деп жауап берді.

8. Қылмыс мәселесі әрбір мемлекет үшін маңыз-

ды мәселе. Жалпы, 2016 жылдың 9 айы ішінде жастар
жасаған қылмыс деңгейі 2015 жылмен салыстырғанда

өскені байқалып отыр өскені байқалып отыр. Жастар
арасында кең орын алған қылмыс түрі — мүлікке қар-
сы қылмыс. Қазақстанда кәмелет жасқа толмағандар

жасаған қылмыстың үлесі жалпы жастар жасаған
қылмыстың 6%-ын құрап отыр. Бұған қарамастан,
2010-2015 жылдар аралығында жастар арасындағы
қылмыскерліктің төмендеу тенденциясы байқалады.
Қазақстан Республикасының Бас Прокуратурасның
2016 жылғы 9 ай ішінде жасалған 15-29 жас аралығын-
дағы жастар 2091 суицид жасауға ұмтылған және суи-
цидтік 764 қылмыс тіркелген. Аталған сандар суицид
мәселесінің төтенше жағдайда маңызды және мемле-
кет оны шешуде белсенді қызмет атқаруын талап етіп

отырғанын көрсетеді.

Осылайша, жастар жағдайының қорытынды тал-

дауы бойынша, білім мен ғылым, жұмыспен қамту
және кәсіпкерлік, құқық, денсаулық және бос уақыт,
діни жағдайлар, қоғамдық-саяси процесске қатысуға
қорытынды жасай отырып, алдыңғы жылға қараған-
да жағымды алға жылжудың бар екендігін көруге
болады. Оны тек мемлекеттік институттар ғана емес,

сонымен қатар, халықаралық ұйымдар мен халықа-

ралық рейтингтердің салыстырмалы көрсеткіштері де
көрсетіп отыр.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

121

«Жастар»

ғылыми-зерттеу орталығы

«Қазақстан жастары — 2016» ұлттық баяндамасы

ҰСЫНЫСТАР

Қорытынды негізінде мынадай ұсыныстар ұсыны-

лады:

Орталық мемлекеттік органдарға:

— Жастардың өзіндік мәселесін шешу үшін және

жастардың қатысым механизмін анықтауға, жастар
ұйымын өзіндік басқаруға және мемлекеттік орган-
дарда, оның ішінде жергілікті деңгейде өз қызығушы-

лығын лоббилендіруге және оларға заңға басымдық
бере отырып құқықтық бөлуді шешу үшін жағдай жа-
сау;

— Қазақстандағы жастар мәселесін шешуде мем-

лекеттік органдармен қатар жұмыс жасай алатын
балама әлеуметтік құрылым құруға мүмкіндік жасау.

Шетелдік тәжірибе көрсеткендей, мұндай құрылым

ерікті жастар ұйымдары болып табылады;

— Тиімді жастар саясатын жүзеге асыру және қа-

лыптастыру үшін басты назарды жергілікті басқаруға
аудару қажет. Жастарды жергілікті басқару саясатын

қалыптастыратын және биліктің жергілікті атқарушы

органдарының қолдауына мұқтаж мақсатты топ деп

қарастыру қажет. Сонымен қатар, жастарды жергілікті
жастар саясатын жүзеге асыратын және қалыптасты-
руға белсенді түрде қатыстыру қажет;

— Жастар ұйымдарына (қаржылық, ұйымдастыру

және т.б.) жағдай жасауы, олардың қызметін әкімшілік
әдістермен емес, әлеуметтік жобаларға олардың на-
зарларын қарату арқылы қадағалау, жастардың әле-
уметтік мәселелерін іздеу қажет;

— Жастардың саяси-құқықтық мәдениетін қалыпта-

стыруға кешенді шараларды құрастыру және жастар

мен мемлекеттік билік органдары арасында диалог-

ты қалыптастыру, жастардың радикализм мәселесін

шешу, жастарды әлеуметтендіру бағдарламасын жүзе-
ге асыру қажет және жастардың қызығушылығын біл-
діретін легитимді механизм мен құрылымды дамыту
қажет.

Қазақстан Республикасының
жемқорлыққа қарсы және мемлекеттік
қызмет агенттігіне:

— Жастар шешім қабылдауға жауапты билік орган-

дарында болуы керек. Бұл процесс жастардың әлсіз

тобы кірістірілген жағдайда тиімді жүзеге асатын бо-
лады.

Қазақстан Республикасының ұлттық
экономика министрлігіне:

— Жастар кәсіпкерлігіне көңіл бөле отырып, бизнес

ортаны дамытуға жұмысты тоқтатпау қажет;

— Жастарға әлеуметтік жүйені енгізу және өңдеуге

байланысты аймақтық және жергілікті деңгейде кәсіп-
керлік қызметке қатыстыру қажет.

Дін істер және азаматтық қоғам
жөніндегі министрлік:

— Жастар ұйымы мәртебесін нығайту жұмыстарын

жалғастыру керек. Жастар мен балаларға қоғамдық

бірлестікті құруға мемлекеттік қолдау көрсететін Ұлт-
тық кеңесті құру мәселесін қою керек.

— Жастардың мақсатты топтарына бағытталған

жұмысты тоқтатпау;

— Жастарды бірлестік өміріне араластыруға және

өмірлік маңызды дағдыларды үйретуге, соның ішінде,

жастардың әлеуметтік әлсіз тобына, оның ішінде NEET
категориясына жататын жастармен жұмыс жасау қажет.

— Жастар ісі жөніндегі кеңесті барлық деңгейдегі

әкімдіктің консультативті-кеңес қызметіне іске қосу
керек.

— Жастар саясатын жүзеге асыруға маңызды рөл

атқаратын ақпараттық қызметті Жастар ресурстар ор-
талықтарымен бірігіп атқару қажет. Кең ауқымды мем-
лекеттік және мемлекеттік емес қызмет құрылымын
ақпараттық сүйемелдеуі қажет (гарнттар көмегімен,
мемлекеттік тапсырыспен);

— Тұрғындардың, оның ішінде жастардың діни са-

уаттылығын, діннің тарихы мен рөлі туралы арттыру.

Сонымен қатар Қазақстан Республикасының Консти-
туциясында бекітілген Қазақстан Республикасының
мемлекетінің зиялы сипатын айқын түсіндіру керек.
Әңгімеге, дәрістерге ғалым-дінтанушыларды, жастар
арасында танымал мәдениет қайраткерлерін тарту,
интернет технологияны пайдалану, БАҚ арқылы ел-
дегі діни жағдаймен таныстыру секілді қызметтерді
атқару керек;

— Елдегі экстремизм мен діни радикализм жағдай-

ының кең таралып кетуінің жағдайын тұрақтандыру
және жақсарту мақсатында ескертпелі, алдын алу
шаралармен қоса, міндетті формалды рәсімдер жү-
зеге асыру ұсынылады: міндетті факультативті емес
діндер тарихы сабақтарын мектептерге ғана емес,
кәсіптік және техникалық білім беретін мекемелер-
ге де, жоғары оқу орындарына да енгізу; жас-ерік-

тілер есебінен ақпараттық-насихаттау жұмыстарын

ұйымдастыру; әртүрлі қызықты жастар үшін фор-

матты қолдану: көпшілік, қонақ дәрістер, телеарна-

лардағы әлеуметтік роликтер, дінтану пәнін сапалы
оқыту арқылы діни және зайырлы сауаттылықты арт-
тыру.(Қазақстан Республикасының Білім және ғылым

министрлігімен бірге).

Қазақстан Республикасының
денсаулық сақтау және әлеуметтік даму
министрлігіне:

— Барлық жастар арасындағы салауатты өмір сал-

тын ұстануды насихаттау құралдары арқылы түрлі

үлгілерді пайдаланып қатыстыру;

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

122

«Жастар»

ғылыми-зерттеу орталығы

«Қазақстан жастары — 2016» ұлттық баяндамасы

— Жастарды жұмыспен қамту бағдарламасының

аясын, бұл бағдарламамен жастарды қамтуды кеңейту;

— Қазақстанның арнайы аймақтарындағы онколо-

гиялық ауру диагностикасын ерте кезден медициналық

тексерістен өткізу үшін Қазақсатнның Тұңғыш Президен-
ті Қорының тәжірибесін кеңейту және қолдану;

— Жастардың әлеуметтік-маңызды ауруын про-

филактикалық емдеу барысында денсаулық орталық
тарында жастардың рөлі үлкен екеніне назар аудару;

Қазақстан Республикасының мәдениет
және спорт министрлігіне:

— Әлеуметтік-бағытталған жобалар шеңберінде-

жастардың көп бөлігіне қолжетімділікті арттыру шар-

тымен мәдени орталықтарды (спорттық, мәдени және
т.б.) құру үшін Үкіметтік емес ұйымдарға, бизнеске

гранттарды, кредиттерді бөлу механизмін қарастыру
қажет;

— Қазақ ұлттық құндылықтарды сіңіре отырып,

жастармен діни экстрмизм және радикализм мәселе-

лері бойынша қарсы жұмысты ұйымдастыру;

— Заманауи әлемде дін институтының морал-

ды-құндылықтық және мәдени, білім беру туралы
жастарды ақпараттандыру;

— БАҚ қызметін күшейту, атап айтқанда, экстре-

мистік және террористік сипаттағы қауіпті көрсететін
әлеуметтік жарнаманы көп қолдану қажет; дәстүрлі
және дәстүрлі емес діни ағымдардың қызметі; мем-

лекеттік құрылымның экстремизм мен діни террориз-

мнің таралуына қарсы қызметі;

Қазақстан Республикасының Білім
және ғылым министрлігіне:

— Көп деңгейлі үздіксіз білімнің ұлттық үлгісі үшін бей-

ресми білімді қоса отырып, концептуалды және заңна-
малық негізін құру, ересектерді оқыту (өмір бойы);

— оқушылар, студенттер мен ата-аналар арасында

көптілділік реформасын енгізу мен мемлекеттік ор-
гандар мен үкіметтік емес сектор жағынан 12 жылдық
мектеп бағдарламасына өту туралы түсіндіру жұмы-

старын ұйымдастыру;

— кәсіптік және техникалық білім беруді ұйымда-

стыру жұмыстарын жалғастыру,кәсіпорындармен
байланысты нығайту, жастардың тәжірибеден (Ұлт-
тық компаниялар құрамында кәсіпорын, жеке ірі және

шағын кәсіпорындар) өтуәне жәрдемдесу;

— мектептерде техникалық және кәсіби білім ту-

ралы үгіт-насихат жұмыстарын жүргізу, техникалық
мамандықтардың имиджін көтеру;

— мамандықтар мен түлектердің қажеттілігі туралы

жоғары оқу орындары мен мамандықтар шегінде қа-
жеттілік деңгейін сараптау;

— Академиялық ұтқырлық бағдарламасы мен ше-

телдік ғалымдарды тартуды қаржыландыруды жалға-
стыру, шетелдік оқу орындарындарда отандық оқы-
тушылардың тағылымдамасын кеңейту;

— Ерекше қажеттіліктері бар студенттері үшін кво-

таны көбейту механизмін жасай отырып, инклюзивті
білім беру принциптерін енгізу бойынша жұмысты

жалғастыру, бұл санаттағы студенттер үшін оқу орын-
дарының материалдық базасын кеңейту; олардың қа-
жеттіліктерін ескере отырып оқу орындарының оқу

бағдарламалары мен саясатын өзгерту;

— Оқу орны деңгейіндегі реформаның жұмысын

жалғастыру: сапа менеджменті жүйесін жетілдіру, оқу

орындарындағы жұысқа орналасу мәліметтерін тал-

дау, еңбек нарығын үнемі сараптау, шетелдердің оң

тәжірибесін ескеру.

— Қазақстанның білім жүйесіндегі университет-

тердің жетекші орнын нығайту жұмысын жалғастыру,
әлемдік білім кеңістігіндегі республика оқу орындары-

ның орын алуын кеңейту, ондағы Қазақстан жоғары
білім жүйесінің интеграциясын дамыту мен қолдау,

студенттердің, ғылыми қызметкерлердің, оқытушы-
лардың ұтқырлығын кеңейту.

Жергілікті атқарушы органдарға:

— Жастар саясаты кеңесінің қызметі бойынша бар-

лық деңгейдегі жұмысты күшейту, олардың қатарын

жастармен толықтыру, жастардың маңызды мәсе-

лелерін шешуде мақсатты бағытталған қызметтерді

жүзеге асыру (баспанамен қамтамасыз ету, жұмыспен
қамту мәселесі, жас отбасыларына қолдау және т.б.)

— Жастардың қажеттіліктерін ескере отырып олар-

дың түрлі категорияларымен жұмыстың жаңа форма-

ларын енгізу;

— Мектеп мұғалімдері, техникалық және кәсіптік

мекемелердегі, жоғары оқу орындарындағы ұй-
ымдардың әдіснамасын түсіндіру мақсатында оқу

семинарларын жүргізу, жастармен экстремизм және
терроризмге қатысты түсіндірме жұмыстарын жүргізу;

— Жастарға дене шынықтыру және спортпен айна-

лысудың қолжетімді шараларын ұйымдастыру;

— Ауылдық жерлерде ұлттық спорт түрлерінің

дамуына ықпал жасау және жастар арасындағы түрлі

спорт түрлерін дамыту;

Ұлттық компаниялар мен ірі
өндірістік кәсіпкерлерге:

— Жұмыс жасайтын жастар үшін жастар ісі жөнін-

дегі комитеттің/ кеңес қызметінің тиімділігін арттыру;

Жастар ұйымына:

— Жастардың түрлі топтарының нақты мәселелерін

шешуге жүйелік жұмыс жүргізу;

— Жастардың түрлі топтарына бос уақытты ұйым-

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ОГЛАВЛЕНИЕ

ВВЕДЕНИЕ ..............................................................................................................................................................................................................................

126

Глава 1. Демографическая характеристика молодежи Республики Казахстан ....................................................................

128

1.1. Идентификация молодежи как социальной группы .................................................................................................................

129

1.2. Численность молодежи в возрасте от 14 до 29 лет .....................................................................................................................

131

1.3. Половозрастная структура молодежи ...............................................................................................................................................

132

1.4. Брак, развод, рождаемость, смертность среди молодежи ..................................................................................................... 134
1.5. Внешняя и внутренняя миграция молодежи ................................................................................................................................. 140

Глава 2. Законодательство Республики Казахстан, регулирующее правовой статус молодежи ..............................

136

2.1. Анализ законодательства Республики Казахстан по вопросам правового положения молодежи
и основам молодежной политики ............................................................................................................................................................... 147
2.2. Зарубежный опыт и законодательство развитых стран ........................................................................................................... 148
2.3. Актуальные вопросы становления правосознания и правовая культура молодежи .............................................. 152

Глава 3. Государственная молодежная политика в годы обретения Независимости Республики Казахстан .157

3.1. Проблемы молодежной политики в аспектах процесса глобализации ......................................................................... 158
3.2. Роль и значение молодежной политики в укреплении независимости Республики Казахстан ........................ 160
3.3. Особенности формирования и реализации молодежной политики в Республике Казахстан
на современном этапе ........................................................................................................................................................................................

163

Глава 4. Здоровье и досуг молодого поколения .........................................................................................................................................

169

4.1. Социально-значимые болезни, влияющие на здоровье молодежи ................................................................................ 170
4.2. Здоровый образ жизни и спортивно-оздоровительная работа среди молодежи ................................................... 175
4.3. Досуг молодежи ............................................................................................................................................................................................. 179

Глава 5. Образование и наука в жизни молодежи .................................................................................................................................... 184

5.1. Реализация права молодежи на образование: доступность, качество, использование инноваций
в образовательной среде .................................................................................................................................................................................. 185
5.2. Молодежь в науке: перспективы и инициативы .......................................................................................................................... 195
5.3. Международная стипендиальная Программа «Болашак» – возможность для раскрытия потенциала
молодежи ...................................................................................................................................................................................................................

196

Глава 6. Социально-экономическое положение молодежи .............................................................................................................. 200

6.1. Участие молодежи в социально-экономическом развитии страны ................................................................................. 201
6.2. Особенности регулирования труда и занятости молодежи в Республике Казахстан .............................................. 206
6.3. Социально-обеспечительные гарантии молодежи в Республике Казахстан ...............................................................

212

6.4. Социальное благополучие молодой семьи .................................................................................................................................... 214

Глава 7. Молодежь в общественно-политических процессах .........................................................................................................

219

7.1. Участие молодежи в системе управления страны и в политической и гражданской жизни
Республики Казахстан .......................................................................................................................................................................................... 220
7.2. Уровень протестной активности молодежи ................................................................................................................................... 225
7.3. Молодежь и религия ................................................................................................................................................................................... 227

Глава 8. Преступность в молодежной среде ................................................................................................................................................. 234

8.1. Общая характеристика преступлений и правонарушений в молодежной среде:
причины и профилактика правонарушений.......................................................................................................................................... 235
8.2. Суицид среди молодежи ........................................................................................................................................................................... 240

ЗАКЛЮЧЕНИЕ ..................................................................................................................................................................................................................... 244

РЕКОМЕНДАЦИИ .............................................................................................................................................................................................................. 247

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ВВЕДЕНИЕ

Молодежь — главный фактор перемен в обществе.

Это сила, которая определяет политические, эконо-
мические и социальные структуры общества, а так-
же выступает в качестве фактора развития духовной
культуры современного социума. От уровня образо-
вания молодежи, ее ценностных установок, образцов
поведения, социальной активности, степени ее инте-
грации в общественные процессы зависит будущее
независимого Казахстана.

Молодое поколение, живущее в современных ус-

ловиях, выросло в сложной обстановке разрушения
стереотипов поведения, стремительной и не всег-
да гладко проходившей социально-экономической
и общественной трансформации. Поэтому, сегодня,
вопросы о том, что представляет собой современная
молодежь, каков ее потенциал, особенно актуальны.

Актуальность Национального доклада «Молодежь

Казахстана — 2016» обусловлена теми изменениями
в экономике и социальной сфере страны, а также
в молодежной среде, которые произошли со време-
ни подготовки предыдущего доклада.

Новизна настоящего доклада определяется объ-

ективными факторами — новыми реалиями в разви-
тии страны, обозначившимися новыми тенденциями
в молодежной среде и, соответственно, отражением
новых реалий на базе анализа широкого круга источ-
ников, вводимых в оборот.

2015 год — год принятия нового Закона Респу-

блики Казахстан «О государственной молодежной
политике», год завершения первого этапа реализа-
ции Концепции государственной молодежной поли-
тики до 2020 года «Казахстан 2020: путь в будущее».
Ежегодный национальный доклад является, с одной
стороны, итогом предыдущего этапа, с другой — сту-
пенью, новой точкой отсчета системы координат для
дальнейшего развития.

Его основной целью является объективная оцен-

ка положения молодежи с позиций государственных
интересов, общества и самой молодежи как соци-
ально-демографической группы, выявление основ-
ных тенденций в молодежной среде и определение
оптимальных путей решения перспективных задач
государственной молодежной политики.

Национальный доклад «Молодежь Казахста-

на — 2016» подготовлен по заказу Министерства
образования и науки Республики Казахстан в соот-
ветствии со статьей 6 Закона Республики Казахстан
«О молодежной политике Республики Казахстан»
и является четвертым по счету подобным докладом.

Доклад состоит из 8 глав, в которых рассматрива-

ются социально-демографические характеристики
молодежи Республики Казахстан, в том числе дина-
мика численности и возрастная структура, изучаются

тенденции смертности и рождаемости среди моло-
дежи. Известно, что важнейшими элементами челове-
ческого потенциала выступают образование и наука,
поэтому внимание авторов сосредоточено на анали-
зе охвата различных групп молодежи образовани-
ем, определении уровня и доступа к качественному
образованию и степени вовлеченности молодежи
в науку.

Отдельная глава посвящена государственной мо-

лодежной политике Республики Казахстан, особенно-
стям ее формирования и реализации. В данной главе
определены основные проблемы молодежной поли-
тики в аспектах процесса глобализации. Особое вни-
мание уделяется анализу участия молодежи в соци-
ально-экономическом развитии страны и в процессе
принятия решений, ее положению на рынке труда,
масштабам молодежной занятости и безработицы,
трудоустройству выпускников.

В главе, посвященной здоровью и досугу молодо-

го поколения, рассмотрены особенности здорового
образа жизни молодежи, выявлены социально-зна-
чимые болезни, влияющие на здоровье молодежи.
В главе, посвященной участию молодежи в обще-
ственно-политических процессах, рассмотрены поли-
тическая активность, гражданская позиция молодежи,
условия, создаваемые для проявления ею граждан-
ской активности, уровень ее протестной активности,
участие в общественной жизни, принятии решений.
Наряду с этим, особый интерес представляет место
религии в жизни молодежи.

Другой стороной взаимоотношений молодых

людей и общества выступает девиантное (отклоня-
ющееся от социальных норм) поведение. В докладе
анализируются основные тенденции, складывающи-
еся в преступности среди молодежи, охват молодого
поколения асоциальными проявлениями.

Необходимо отметить, что имеющаяся информа-

ция не всегда позволяла решить задачу сопостави-
тельного и, в частности, межрегионального анализа
в полной мере. Имеет место также несовпадение воз-
растных группировок в статистике различных секто-
ров, что затруднило проведение сопоставления по
отдельным показателям. По этим причинам разделы
доклада имеют разную степень детализации. В це-
лом же, проведенный комплексный анализ позволил
выявить позитивные и негативные аспекты развития
молодежи, ее потенциальные возможности и вклад
в развитие страны, выработать некоторые практиче-
ские рекомендации по повышению эффективности
государственной молодежной политики, принятию
необходимых мер по своевременному решению воз-
никших проблемных вопросов и определению прио-
ритетных направлений работы с молодежью.

126

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Научно-исследовательский

центр «Молодежь»

Национальный доклад «Молодежь Казахстана – 2016»

ГЛАВА 1

ДЕМОГР

АФИЧЕСКАЯ ХАР

АКТЕРИСТИКА МО

ЛО

ДЕ

ЖИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХ

СТ

АН

129

1.1

ИДЕНТИФИКАЦИЯ МОЛОДЕЖИ

КАК СОЦИАЛЬНОЙ ГРУППЫ

Молодежь — это социально-демографическая

группа, выделяемая на основе совокупности воз-
растных характеристик, особенностей социального
положения и социально-психологических свойств.
По Закону Республики Казахстан «О государствен-
ной молодежной политике» от 9 февраля 2015 года,
молодежь определяется как - граждане Республики
Казахстан в возрасте от четырнадцати до двадцати
девяти лет. Согласно статистическим документам мо-
лодежь представлена в следующих трех подгруппах:
14-18 лет — младшая, 19-23 года — средняя, 24-28 лет
(включительно) — старшая возрастные когорты.

Особенности молодежи как социальной группы

заключаются в переходности положения; высоком
уровне социальной мобильности; освоении новых
социальных ролей (студент, гражданин, семьянин),
связанных с изменением статуса; активном поиске
своего места в жизни; формировании системы норм
и ценностей.

С точки зрения ведущих видов деятельности, пе-

риод молодости совпадает с завершением образо-
вания (учебной деятельности) и вступлением в тру-
довую жизнь (трудовая деятельность).

С точки зрения психологии, молодость — это пе-

риод обретения своего Я, утверждения человека как
индивидуальной, неповторимой личности; процесс
поиска своего особого пути достижения успеха и сча-
стья.

С позиции права, молодость — время наступления

гражданского совершеннолетия. В республике Казах-
стан в соответствии с пунктом 1,2 статьи 17 Граждан-
ского кодекса Республики Казахстан от 27 декабря
1994 года способность гражданина своими действи-
ями приобретать и осуществлять гражданские права,
создавать для себя гражданские обязанности и ис-
полнять их (гражданская дееспособность) возникает
в полном объеме с наступлением совершеннолетия,
то есть по достижении восемнадцатилетнего возрас-
та. Совершеннолетний человек получает полную
правоспособность, т. е. возможность пользоваться
всеми правами гражданина (избирательными пра-
вами, правом вступления в законный брак и т. д.).
Одновременно молодой человек принимает на себя
определенные обязанности (соблюдение законов,
уплата налогов, забота о нетрудоспособных членах
семьи, защита Отечества и др.).

В современном обществе проблема самоопре-

деления и самоутверждения личности молодого че-
ловека является актуальной и приоритетной задачей
государства.

В настоящее время мы можем говорить о том,

что происходит процесс формирования абсолютно

нового слоя молодежи с новыми ориентирами, цен-
ностными установками на достижение успеха, раци-
ональным экономическим поведением.

Чрезвычайно важна значимость молодежи для

общества, это самый главный человеческий капи-
тал – инновационный и стратегический ресурс об-
щества. Молодежь – это субъект истории, в которой
общество воспроизводит себя на каждом следующем
этапе собственного развития, ей не должна отводить-
ся второстепенная роль. С началом социально-эко-
номических преобразований перед казахстанской
молодежью встали новые задачи, решение которых
требует от каждого молодого человека личностного
миропонимания и следование им в своей жизни.

В инициированных Президентом Казахстана Н.А.

Назарбаевым Стратегии «Казахстан – 2050», про-
граммной статье «Социальная модернизация Казах-
стана: Двадцать шагов к Обществу Всеобщего Труда»
и других стратегических документах рельефно отра-
жены основные приоритеты молодежной политики,
возлагается огромная надежда и ответственность на
молодежь как базовый ресурс модернизирующегося
Казахстана [1].

Молодежь уже сегодня во многом определяет по-

литические, экономические и социальные структуры
общества. Уровень культуры труда является важной
характеристикой личности и основой ее готовности
к трудовой деятельности. Потребность общества
в личности с высокой культурой труда диктуется
требованиями научно-технического и социального
прогресса, определяющими необходимый уровень
подготовки молодежи к самостоятельной трудовой
жизни. К таким требованиям можно отнести изме-
нение содержания, характера и условий труда, появ-
ление новых требований к непосредственным участ-
никам производства, к их общеобразовательному,
профессиональному и культурному уровню и др.

Трудовая культура молодежи формируется на ос-

нове деятельности и через усвоение и поддержание
трудовых норм, образцов и стандартов поведения,
трудовых традиций. В труде человек усваивает и ос-
ваивает требования своего статусного и ролевого
поведении. Труд - сфера инкультурации и социали-
зации личности, в которой он не только приобщает-
ся к культурным ценностям и ориентируется в них,
но и формирует собственные ценности и идеалы,
устремляющие его в будущее. Это создает объектив-
ные предпосылки для развития собственного духов-
ного потенциала и позволяет молодому человеку без
противоречий и конфликтов (внутренних и внешних)
вступить в систему социального разделения труда
и отношений, взаимодействовать со всеми социаль-
ными институтами.

Перед казахстанской молодежью стоят важные за-

дачи, продиктованные, с одной стороны социально-э-

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Научно-исследовательский

центр «Молодежь»

Национальный доклад «Молодежь Казахстана – 2016»

ГЛАВА 1

ДЕМОГР

АФИЧЕСКАЯ ХАР

АКТЕРИСТИКА МО

ЛО

ДЕ

ЖИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХ

СТ

АН

130

кономическими процессами, протекающими в обще-
стве, с другой стороны влиянием глобализации [2].

1. «Блестящее, качественное образование» - на-

циональный проект казахстанского общества.
Образование - высшая ценность, приоритет
мировоззренческих установок молодого по-
коления, это и мотивационная и культурная
составляющая социума, человеческий капи-
тал, путь преодоления финансового и духов-
ного кризиса.

2. «Креативная, мобильная личность» - успеш-

ная, динамичная, инновационная экономика
Казахстана будет создана на основе воспита-
ния креативных, мобильных личностей, спо-
собных генерировать и реализовывать новые
компетентностные идеи, умеющих находить
и принимать нестандартные решения, имею-
щих желание к творческой самореализации
внутренних ресурсов человека, воплощение
их в жизнедеятельности.

3. «Конкурентоспособная, профессиональная

личность» - стратегическая задача государства.
Данный тренд предполагает воспитание лю-

дей новой формации, нацеленных на дости-
жение успеха. В условиях рыночных отноше-
ний - профессионал в определенной области,
высококонкурентоспособная личность, четко
определяющая цель деятельности, умеющая
прогнозировать варианты, умеющая выби-
рать наиболее рациональный и нравственно
оправданный путь, способствующий развитию
профессиональной и жизненной карьеры.

4. «Высокая информационная культура» - со-

временный уровень овладения новыми
информационными технологиями, умение
человека систематизировать, анализиро-
вать, перерабатывать колоссальную инфор-
мационную базу, доступную человеку XXI
века, использование ее данных в морально
- этическом аспекте для личностного и про-
фессионального роста.

5. «Четкая жизненная стратегия» - целостное

и многоаспектное образование необходимых
компонентов в выстраивании мировоззрен-
ческих ориентиров индивида, включающей
в себя: жизненное целеполагание основных
ориентиров, выстраивание определенной

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Научно-исследовательский

центр «Молодежь»

Национальный доклад «Молодежь Казахстана – 2016»

ГЛАВА 1

ДЕМОГР

АФИЧЕСКАЯ ХАР

АКТЕРИСТИКА МО

ЛО

ДЕ

ЖИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХ

СТ

АН

131

Рисунок 1.1

Численность молодежи Республики Казахстан

(2013-2016 гг, человек)

ИСТОЧНИК: КОМИТЕТ ПО СТАТИСТИКЕ МИНИСТЕРСТВА

НАЦИОНАЛЬНОЙ ЭКОНОМИКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

2014 год

2015 год

2016 год

4 293 35

4 206 30

4 099 65

Рисунок 1.2

Численность молодежи от общей численности

населения страны (человек)

на начало 2016 года

Рисунок 1.3

Численный состав молодежи

по основным возрастным группам

ИСТОЧНИК: КОМИТЕТ ПО СТАТИСТИКЕ МИНИСТЕРСТВА

НАЦИОНАЛЬНОЙ ЭКОНОМИКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

14-18 лет

19-23 года

24-29 лет

население Республики Казахстан

молодежь Республики Казахстан

4 099 653

17 670 579

1 111 158

1 359 990

1 628 512

жизненной концепции человека, наличие
конкретных ценностных ориентаций, готов-
ность к преодолению жизненных коллизий
и трудностей, желание извлекать уроки из
временных неудач и проявлять инициативу,
адекватно оценивать результаты и т.д..

6. «Высокая компетентность» - адекватное по-

нимание ситуации каждым человеком, по-
становка и выполнение целей, задач, норм
в определенной профессиональной обла-
сти; способность индивида содержательно
реализовать жизненную стратегию, желание
к непрерывному выявлению своих неограни-
ченных возможностей для личностного роста;
аксиологическая способность личности адек-
ватно оценивать жизненные ситуации с точки
зрения собственных и общезначимых ценно-
стей [2].

1.2

ЧИСЛЕННОСТЬ МОЛОДЕЖИ

В ВОЗРАСТЕ ОТ 14 ДО 29 ЛЕТ

В соответствии с данными Комитета по статистике

Министерства национальной экономики Республики
Казахстан, численность молодежи в возрасте от 14 до
29 лет, по состоянию на начало 2016 года составила 4
099 653 человека (рис.1.1).

В структуре современного казахстанского обще-

ства молодежь составляет 23,2% (рис.1.2)

Соотношение удельного веса по основным

возрастным когортам на начало 2016 года: 14-18
лет — 27,1%; 19-23 года — 33,2%; 24-29 лет — 39,7%.

В структуре молодежи наиболее многочисленной

является старшая возрастная когорта 24-29 лет.

Удельный вес молодежи среди городского насе-

ления по состоянию на начало 2016 года преобла-
дает над сельским и составляет 56,6% против 43,4%
(рис.1.4)

Стремление молодежи к жизни в городах выра-

жается в численном преобладании ее в городском
населении нежели в сельском. Данное обстоятель-
ство связано, в первую очередь, с образовательными
и трудовыми целями молодежи.

На начало 2016 года численность молодежи в про-

центном соотношении от общей численности насе-
ления страны составляет 23,2%. Динамический ряд

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Национальный доклад «Молодежь Казахстана – 2016» - часть 8