Национальный доклад «Молодежь Казахстана – 2018» - часть 5

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

67

ЖАСТАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ  

5 ТАРАУ

5

5.1.

 

Жастар еңбек нарығындағы 

          тенденцияларға шолу 

5.2.

 

Жастардың елдің әлеуметтік-

 

экономикалық дамуына

 

қатысуы

5.3.

 

Жастар кәсіпкерлігін

 

дамыту 

5.4.

 

Жас отбасылар мен

 

жастардың осал топтарының

 

әлеуметтік ахуалы

5.5.

  «Жастарға мейірімді мекен» -

 

Қазақстан жастарының даму индексі 

5.1. ЖАСТАР ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДАҒЫ

ТЕНДЕНЦИЯЛАРҒА ШОЛУ

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика

министрлігі Статистика комитетінің экономика

салалары бөлінісінде жұмыспен қамту жөніндегі

деректері экономикада жұмыспен қамтылған

-

дар саны 2 038,8 мың адам ең көп саны − 335,9

мың адам (16,5 %) көтерме және бөлшек сауда,

сондай − ақ автомобильдер мен мотоциклдерді

жөндеу саласында жұмыс істейтінін көрсетеді.

276,7 мың адам (13,6 %) ауыл, орман және балық

шаруашылығында жұмыс істейді. 229,2 мың адам.

(11,2 %) білім берумен қамтылған. Өнеркәсіп сала

-

сында 221,7 (10,9 %) мың адам.

2017 және 2018 жылдардың ұқсас кезеңдерін

-

дегі деректерді талдау ауыл, орман және балық

шаруашылықтарында жұмыс істейтіндер саны

-

ның елеулі азаюын, сондай-ақ құрылыс сала

-

сында олардың елеусіз төмендеуін қоспағанда,

5.1-кесте

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ ТҮРЛЕРІ БОЙЫНША 15-28 ЖАСТАҒЫ ЖҰМЫСПЕН
ҚАМТЫЛҒАНДАР

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

2017 ж.

II тоқсан

мың адам

2 030,1

341,9
217,7

55,0

118,5

31,7
12,5

151,6
314,1
130,6

44,5
49,1
62,9
29,6
69,3
66,9

128,0
213,1

97,3
48,8
64,8

-

-

2 038,8

276,7
221,7

48,3

129,4

30,0
14,1

149,5
335,9
137,1

45,0
52,4
60,7
43,9
61,0
73,3

133,6
229,2
109,8

38,4
70,7

-

-

2018 ж.

II тоқсан

Экономикада жұмыспен қамтылған, барлығы
Ауыл, орман және балық шаруашылығы
Өнеркәсіп
Кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді қазу
Өңдеу өнеркәсібі
Электрмен жабдықтау, газ, бу беру және ауа баптау
Сумен жабдықтау; кәріз жүйесі, қалдықтардың жиналуын және таратылуын бақылау
Құрылыс
Көтерме және бөлшек сауда; автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу
Көлік және қоймалау
Тұру және тамақтану бойынша қызметтер
Ақпарат және байланыс
Қаржы және сақтандыру қызметі
Жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар
Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет
Әкімшілік және қосалқы қызмет көрсету саласындағы қызмет
Мемлекеттік басқару және қорғаныс; міндетті әлеуметтік қамсыздандыру
Білім 
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер
Өнер, ойын-сауық және демалыс
Өзге қызметтерді ұсыну
Үй қызметшісін жалдайтын және өзі тұтыну үшін тауарлар мен қызметтер өндіретін үй 
шаруашылықтарының қызметі
Аумақтық ұйымдар мен органдардың қызметі

Экономикалық қызмет түрлері

1) 15 және одан жоғары жастағы халықтың жұмыспен қамтылуын іріктеп зерттеу деректері бойынша. Жоғарғы жас шегі ҚР 

"ҚР  Мемлекеттік  жастар  саясаты  туралы"  Заңына  сәйкес  көрсетілген,  29  жасқа  толмаған  тұлғаларды  қамтиды 

(28 қоса алғанда).

2) Деректер жаңа жұмыспен қамту стандарттарына сәйкес қалыптастырылған (19-шы МКСТ ХЕҰ).

5.1-сурет 

 

15 - 28 ЖАС АРАЛЫҒЫНДАҒЫ ЖҰМЫСПЕН 
ҚАМТЫЛҒАН ХАЛЫҚ САНЫ

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

мың адам

2 030,10

2 036

2 000,40

2 024,60

2 038,80

2017 ж. II тоқсан

2017 ж. III тоқсан

2017 ж. IV тоқсан

2018 ж. I тоқсан 

2018 ж. II тоқсан 

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

68

«Қазақстан жастары – 2018» 

ұлттық баяндамасы

барлық салалар бойынша 15-28 жастағы эконо

-

микада жұмыс істейтін адамдар санының өсуін

көрсетеді. Бұл үрдістер жастардың ауылдық жер

-

лерден қалаға кетуімен түсіндіріледі (5.1-кесте).

Жастардың  әлеуметтік-экономикалық  жағдай

-

ын зерделеу еңбек нарығының негізгі индикатор-

ларын  талдаумен  байланысты,  олардың  ішінде

жұмыспен  қамтылғандардың,  жұмыссыздардың,

жұмыс  күшінің  және  15-28  жас  аралығындағы

жұмыс  күшінің  құрамына  кірмейтін  адамдардың

саны.

Қазақстанның  жас  тұрғындарын  жұмыспен

қамту  және  жұмысқа  орналастыру  саласындағы

үдерістерді  талдау  және  қорыту  осы  есептің  ма 

ңызды  бағыттарының  бірі  болып  табылады. 

Зерттеу барысында  жұмыссыздық,  өзін-өзі 

жұмыспен

қамтыған  жастар  және  NEET 

санатындағы жастар сияқты қоғамның әлеуметтік 

мәселелері де көрініс тапты.

Қазақстан  Республикасы  Ұлттық  экономи-

ка  министрлігі  Статистика  комитетінің  мәлімет

-

теріне сәйкес, 2018 жылдың II тоқсанында еңбек

нарығындағы 15 -  28 жас аралығындағы жұмыс

күшінің саны 2 121,2 мың адамды құрады, оның

ішінде жұмыспен қамтылған халық – 2 038,8 мың

адам.

Жұмыспен қамтылған халық санының динами-

касы 2017 жылдың IV тоқсанымен салыстырғанда

жұмыспен  қамтылғандар  санының  өсуін  көрсе

-

тетін оң үрдіс бар екенін көрсетеді (5.1-сурет).

Жұмыспен қамтылған жастар арасында 1 583,1

мың адам немесе 74,6 % – жалдамалы қызметкер

-

лер, 455,6 мың адам (21,5 %) - өзін-өзі жұмыспен

қамтығандар.

Жұмыс күшінің құрамына кірмейтін адамдар

-

дың саны 1 363,9 мың адамды құрайды.

Жұмыссыздық. 2017 жылдың соңынан бастап 

жұмыссыздар саны баяу қысқаруда. 2018 жылдың 

II тоқсанының соңына қарай жұмыссыздар 

саны 82 мың адамды құрады (5.2; 5.3-сурет).

«Жастар» ҒЗО жүргізген әлеуметтік зерттеу 

нәтижелеріне сәйкес, сұралған жастардың 42 % 

- ы тұрақты түрде жұмысқа орналасу проблема

-

ларымен бетпе-бет келгенін көрсетеді (5.4-сурет). 

Сонымен қатар, респонденттердің жасы үлкен 

болған сайын, осындай жолмен жауап беретін

-

дердің саны соғұрлым көп: 14-18 жас санатының 

арасында мұндай адамдар – 31,2 %, 19-23 жас 

аралығында – 44,1 % және 24-28 жас аралығында 

– 48,5 % құрайды.

Респонденттердің пікірлеріндегі жынысы мен 

әртүрлі этникалық топтарға қатыстылығы бойын

-

ша айырмашылықтар анықталған жоқ. Сонымен 

қатар, білімі жоқ (10 %) және ғылым кандидаты, 

докторы, PhD докторы (59,4 %) ғылыми дәрежесі 

бар респонденттердің пікірлерінде айтарлықтай 

айырмашылық бар. Мұндай айырмашылықтар 

көбінесе Жамбыл (60,2 %), Қызылорда (59,3 %) 

және Маңғыстау (56,0 %) облыстарының жастары 

арасында байқалады.

«Жастар» ҒЗО-ның әлеуметтік зерттеу деректері 

бойынша ауыл жастарының 47,5 % - ы және қала 

жастарының 38,1 % - ы жұмысқа орналастыру про

-

блемаларымен тұрақты бетпе-бет келеді.

Сұралғандардың 30,5 %- ы жастар мамандық 

5.2-сурет 

 

15-28 ЖАСТАҒЫ ЖҰМЫССЫЗ ХАЛЫҚ

   Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

мың адам

86,6

84,7

86,0

83,7

83,8

2017 ж. II тоқсан

2017 ж. III тоқсан

2017 ж. IV тоқсан

2018 ж. I тоқсан

2018 ж. II тоқсан

2017 ж. I тоқсан

2017 ж. II тоқсан

2017 ж. III тоқсан

2017 ж. IV тоқсан

2017 ж.

2018 ж. I тоқсан

2018 ж. II тоқсан

5.3-сурет

ЖАСТАР АРАСЫНДАҒЫ ЖҰМЫССЫЗДЫҚ
ДЕҢГЕЙІ

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

3,9

4,1

4,0

4,1

3,9

4,0

3,9

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

69

бойынша жұмысқа орналасуда қиындықтарды 

бастан кешіруде, ал кәсіби дағдыларды талап 

етпейтін жұмыс табу қиын емес. Сауалнамаға 

қатысқан жастардың 29,9 % - ы алты немесе үш 

ай бойы (29,5 %) жұмыс табатынына сенімді. Тек 

13,9 % мамандығы бойынша қысқа мерзімде жұ

-

мыс табатынына сенімді (5.5-сурет).

5.6-суретте көрсетілгендей, мамандық бойын

-

ша жұмысқа орналасу мәселесі жастардың жоға

-

ры жас санатын толғандырады. Бұл мәселе әсіре

-

се үш өңірдің жастары арасында өткір: Ақмола 

(47,4 %), Солтүстік Қазақстан (46,2 %) облыстары 

мен Астана қаласы (49,6 %).

Өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықтың саны 

еңбек нарығының маңызды индикаторы болып 

табылады. 2018 жылдың II тоқсанында 15-28 жас 

аралығындағы халық саны 455,6 мың адамды 

құрады (5.2-кесте).

Өзін-өзі жұмыспен қамтыған жастардың жас 

құрылымында айтарлықтай динамика байқал

-

Иә, жастар үнемі жұмысқа орналасуда 

қиыншылыққа тап болады

Жастар мамандығы бойынша жұмысқа 

орналасуда қиналады. Арнайы кәсіби 

дағдыны қажет етпейтін жұмыс табу 

қиын емес

Мен оқып жүрмін, жұмыс іздеген жоқпын 

және жұмыс іздеу тәжірибем жоқ

Менің қаламдағы / ауылымдағы жастарда 

жұмысқа орналасу мәселесі жоқ

Жауап беруге қиналамын

5.4-сурет 

«СІЗДІҢ ҚАЛАҢЫЗДЫҢ/АУЫЛЫҢЫЗДЫҢ 
ЖАСТАРЫНДА ЖҰМЫС ІЗДЕУ ЖӘНЕ ЖҰМЫСҚА 
ОРНАЛАСУДА ҚИЫНШЫЛЫҚТАР БАР МА?» 
СҰРАҒЫНА ЖАУАПТАРДЫҢ ҮЛЕСТІРІМІ 

Дерек көзі: «Жастар» ҒЗО 

жүргізген әлеуметтік зерттеу нәтижелері 

42,2

30,5

16

8,5

2,7

 Жаңа жұмыс табу-жас адам үшін үлкен мәселе, 

ең жақсы жағдайда жарты жыл ішінде жұмыс 

табамын

Жұмыс іздеу белгілі қиындықтар тудырады, 

бірақ үш ай уақыт ішінде мен жұмысқа орнала-

самын

Мен оқып жүрмін, жұмыс іздеген жоқпын және 

жұмыс іздеу тәжірибем жоқ

Мен мамандығым бойынша жұмысты қысқа 

уақыт ішінде таба аламын

Жаңа жұмыс табу – бұл жастар үшін үлкен 

мәселе,  ең жақсы жағдайда жарты жыл ішінде 

табылуы мүмкін

Жауап беруге қиналамын

5.5-сурет 

СҰРАҚҚА ЖАУАПТАРДЫ БӨЛУ «ЕГЕР СІЗ 
ЖҰМЫССЫЗ БОЛСАҢЫЗ, СІЗДІҢ ОЙЫҢЫЗША, 
СІЗ ҮШІН ҚОЛАЙЛЫ ЖҰМЫС ТАБА АЛАСЫЗ БА» 
СҰРАҒЫНА ЖАУАПТАРДЫҢ ҮЛЕСТІРІМІ

29,9

29,5

21,9

13,9

0,2

4,6

Дерек көзі: «Жастар» ҒЗО 

жүргізген әлеуметтік зерттеу нәтижелері 

5.2-кесте  

2013 – 2018 ЖЫЛДАРДА ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БОЙЫНША 15-28 ЖАС 
АРАЛЫҒЫНДАҒЫ ӨЗ БЕТІНШЕ ЖҰМЫСПЕН АЙНАЛЫСУШЫЛАР

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

ХЕҰ стандарттарына сәйкес өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықтың құрылымы.

мың адам

2014 ж.

2013 ж.

2015 ж.

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж. II тоқсан

Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар

Ерлер
Әйелдер
Қала халқы
Ауыл халқы

722,1

403,7
318,4
210,2
511,9

667,3

359,8
307,5
208,1
459,2

581,6

328,0
253,6
185,5
396,1

513,0

298,6
214,4
159,3
353,7

492,5

276,1
216,4
161,8
330,7

455,6

252,7
202,9

*
*

* Мәлімет жоқ

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

70

«Қазақстан жастары – 2018» 

ұлттық баяндамасы

майды. 2018 жылдың бірінші жартыжылдығында 

16-24 жастағы өзін-өзі жұмыспен қамтығандар са

-

нының аз ғана өсуі байқалды: 2018 жылдың I тоқ

-

санында 184 423 адамнан 2018 жылдың II тоқса

-

нында 185 605 адамға дейін. Осы кезеңде 15 жас 

аралығындағы жұмыспен қамтылғандар саны 191 

адамға қысқарды (5.7-сурет).

5.6-сурет 

«ЖАСТАР МАМАНДЫҚ БОЙЫНША ЖҰМЫСҚА 
ОРНАЛАСУДА ҚИЫНДЫҚТАРДЫ БАСТАН 
КЕШУДЕ. КӘСІБИ ДАҒДЫЛАРЫ ЖОҚ ЖҰМЫС 
ТАБУ ҚИЫН ЕМЕС» СҰРАҒЫНА ЖАУАПТАРДЫҢ 
ҮЛЕСТІРІМІ

Дерек көзі: «Жастар» ҒЗО 

жүргізген әлеуметтік зерттеу нәтижелері 

17,1

14-18 жас

19-23 жас

24-28 жас

34,3

37,0

5.7-сурет 

ЖАСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ӨЗ БЕТІНШЕ 
ЖҰМЫСПЕН АЙНАЛЫСУШЫЛАР 
(15 ЖАС ЖӘНЕ 16-24 ЖАСТАР), 
2013 – 2018 ЖЫЛДАРДА.

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

15 жас

16-24 жастар

2013 ж.

2014 ж.

2015 ж.

2016 ж.

2017 ж.

2018 ж.

I тоқсаны

2018 ж.

II тоқсаны

1 301

2 919

837

442

407

449

258

299 738

287 489

213 217

195 257

183 912

184 429

185 605

Ақмола облысы

Ақтөбе облысы

Алматы облысы

Атырау облысы

Батыс Қазақстан облысы

Жамбыл облысы

Қарағанды облысы

Қостанай облысы

Қызылорда облысы

Маңғыстау облысы

Павлодар облысы

Оңтүстік Қазақстан облысы

Солтүстік Қазақстан облысы

Шығыс Қазақстан облысы

Астана қаласы

Алматы қаласы

Шымкент қаласы

5.8-сурет 

ҚР ӨҢІРЛЕРІ БОЙЫНША 15-28 ЖАС 
АРАЛЫҒЫНДАҒЫ ӨЗ БЕТІНШЕ ЖҰМЫСПЕН 
АЙНАЛЫСУШЫЛАР

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

2018 ж.

I тоқсаны

2018 ж.

II тоқсаны

мың адам

24

9,4

35,1

7,9

32,2

75,3

6,2

31,7

37,3

3,9

9,2

8,2

100,9

43,4

4,3

12,8

12,8

21,1

11,4

40,6

5,2

30,5

64,0

5,0

31,2

42,1

4,7

10,5

7,9

93,8

48,4

4,5

16,2

18,6

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

71

Жастардың  әлеуметтік-экономикалық  жағдай

-

ын талдауда NEET санатына ерекше назар аудару

керек.  ХЕҰ-ның  аңықтамасына  сай  осы  санатқа 

белгілі бір жағдайларға әлеуметтік, экономикалық 

және саяси сипатта емес оқитын, жұмыс істейтін 

және біліктілігін арттыратын жастар жатады.

Халықаралық тәжірибе мен жастарға қатысты

ҚР заңнамалық нормаларын ескере отырып, NEET

санатына  кіретін  14-29  жас  аралығындағы 

мындай жастар жатады:

1) жұмыссыз (жұмыс күшінің бір бөлігі ретінде),

оқымайтын және біліктілігін көтермейтін жастар;

2) экономикалық белсенді емес жастар (үй

шаруашылығын жүргізумен, мүгедектігі бар ба

-

лаларды, ауру туыстарын күтумен айналысатын

тұлғалар, 1 жастан 3 жасқа дейін балалары бар

жас аналар және т. б.).

Қазіргі уақытта NEET санатындағы жастар са

-

нын  есептеуді ҚР ҰЭМ  Статистика комитеті жүр

-

гізеді  және  «Халықтың  жұмыспен  қамтылуын

іріктеп  зерттеу  сауалнамасы»  (Айлық  кезеңі) 

жалпы  мемлекеттік  статистикалық  байқаудың 

статистикалық  нысанын  пайдалана  отырып, 

халықты

іріктеп 

зерттеу 

негізінде 

еңбек 

нарығының  индикаторларына  негізделеді.  Нақты 

адамды жұмыспен қамтылған немесе жұмыссыз 

халыққа жатқызу статистикалық нысанға сәйкес 

және  респонденттердің  жауаптарына  сүйене 

отырып 

анықталады,

халық 

жұмыспен 

қамтылғандарға  немесе  жұмыссыздарға  және 

жұмыс  күшінің  құрамына  кірмейтін  адамдарға 

жұмыс  күшінің  құрамына  қатысу мәртебесі 

бойынша жіктеледі.

NEET санын ҚР ҰЭМ Статистика комитеті 

мынандай формула бойынша есептейді:

 

онда:

А - жұмыссыз жастар саны (мың адам);

В - жұмыс күшінің құрамына кірмейтін жастар

саны (мың адам);

С - оқу немесе біліктілігін арттыру себебі бой

-

ынша жұмыс күшінің құрамына кірмейтін жастар

саны(мың адам);

D – жастардың жалпы саны (мың адам).

2018 жылдың II тоқсанында NEET жастар үлесі

республика бойынша 7,7 % - ды құрады, бұл 2017

жылдың соңғы тоқсанымен салыстырғанда 0,6 % - 

ға  аз.  Жастардың  осы  санаты  ең  жоғары  дәре

-

жеде Қарағанды (12,9 %), Түркістан (11,3 %) және

Солтүстік  Қазақстан  (10,0  %) облыстарында көр

-

сетілген (5.3-кесте).

«Жастар» ҒЗО-ның 2017 жылғы зерттеулері (10

фокус-топтық пікірталас, NEET өкілдерімен 10 те

-

рең  сұхбат)  халықтың  осы  санатының  құрылы

-

мында 6 топқа бөлуге мүмкіндік берді.

Айта кету керек, NEET санатындағы жастардың

әлеуметтік сипаттамаларының аймақтарда өзін

-

дік ерекшелігі бар.

2014  жылы  «Жастар»  ҒЗО  өткізген  жастар 

арасынан  2500  респондент  пен  сараптамалық 

сұх

-

баттың 

нәтижелері 

елордада 

NEET 

жастарының келесі әлеуметтік сипаттамаларын 

көрсетуге мүм

-

кіндік береді:

1. Көбінесе үй шаруашылығымен айналысатын

және балаларды тәрбиелейтін әйелдер. 55,2 %

оқымайды, жұмыс істемейді және жас балалар

-

дың болуына байланысты жұмыс іздестірумен ай

-

налыспайды. Сұралған жастардың 59,2 % - ы үшін

бұл ереже әлеуметтік мақұлданады.

2. Жұмыс тәжірибесі (43,5 %) және қажетті

білімі (37%) жоқ, өз таңдауын таппаған жастар

(34  %)  және  шақыру  бойынша  жұмыс  (21,6  %) 

атқаратындар.

3. Респонденттердің 4,0 % - ы «мен оқымаймын,

жұмыс істемеймін, жұмыс іздеймін» және 4,3 % 

-  ы «мен  оқымаймын,  жұмыс  істемеймін  және 

жұмыс іздеймін»  деген  жауапты  таңдады. 

Осылайша,  сауалнамаға  қатысқан  жастардың 

8,3  % NEET санатында  болды,  бұл  ресми  стати-

стика  деректеріне сәйкес  келеді  (2014  жылы 

Астанадағы NEET үлесі 7,9 %-ды құрады).

4. 1 жылдан 2 жылға дейін жұмыс істемейтін

жастар (56,8 %).

5.  Жұмысқа  орналастыру  және  жұмыспен

5.3-кесте

ҚР 

ӨҢІРЛЕР БӨЛІНІСІНДЕ  

NEET ЖАСТАРДЫҢ

   

(

15-28

)

 ҮЛЕСІ

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

12,9
11,3
10,0

9,2
8,7
8,3
8,2

7,7

7,5
7,2
6,5
6,2
6,2
6,1
6,0
4,9
4,6
3,3

2018 ж. II тоқсаны

Аймақтар

 

Қарағанды облысы
Түркістан облысы
Солтүстік Қазақстан облысы
Жамбыл облысы
Шымкент қаласы
Қызылорда облысы
Маңғыстау облысы

Қазақстан Республикасы

Атырау облысы
Астана қаласы
Алматы қаласы
Ақтөбе облысы
Павлодар облысы
Ақмола облысы
Алматы облысы
Қостанай облысы
Шығыс Қазақстан облысы
Батыс Қазақстан облысы

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

72

«Қазақстан жастары – 2018» 

ұлттық баяндамасы

қамту саласында мемлекеттік және басқа да 

қолдау шаралары туралы нашар ақпараттанды

-

рылған жастар (73,7 %).

Қазіргі уақытта жастардың осы санатын есеп

-

теу  әдіснамасына  байланысты  мәселе  ашық 

күйінде қалып отыр. Жалпы, жастардың осы са

-

натын статистикалық есептеудің жалпы әлемдік 

тәжірибесі әртүрлі, алайда ХЕҰ ұсынған есептеу 

әдісі басым болып қала береді. «Жастар» ҒЗО-

ның зерттеулері осы Әдістеменің елдегі контексті 

толық көлемде ескермейтінін көрсетеді. Осылай

-

ша, NEET жастардың жекелеген санаттары есепке 

алынбаған.

 

5.2. ЖАСТАРДЫҢ ЕЛДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫНА ҚАТЫСУЫ

Жастар кез келген елдің өркендеуінде басты 

орынға ие және инновациялық үдерістің негізгі ре

-

сурсы ретінде қарастырылады. ҚР 2020 жылға дей

-

інгі «Қазақстан 2020: болашаққа жол» мемлекеттік 

жастар саясаты тұжырымдамасында аға ұрпақтың 

жасампаздық істер эстафетасын жалғастыру, ұлт

-

тық бәсекеге қабілеттілік шегін одан әрі көтеру, 

ХХІ ғасырда Қазақстанды өркендету мен тануды 

қамтамасыз ету міндеті тұр [15]. 

Жастардың елдің әлеуметтік-экономикалық 

өміріне қатысуының маңыздылығы жоғары және 

мемлекет пен қоғам тарапынан ерекше көңіл бөлу

-

ді талап етеді. 

Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіп-

керлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған 

бағдарламасы

 (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 

2016 жылғы 29 желтоқсандағы № 919 қаулысы).

Бағдарламаның  негізгі  мақсаты-өз  бетінше 

жұмыспен айналысушыларды, жұмыссыздарды 

және біліктілігі жоқ өзге де тұлғаларды, соның ішін

-

де жастарды үш бағыт бойынша өнімді жұмыспен 

қамтуға тарту: 1) жаппай оқыту және кәсіпкерлік не

-

гіздері мен қажетті кәсіптер бойынша дағдыларды 

дарыту; 

5.4-кесте 

 

ӨНІМДІ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУДЫ ЖӘНЕ ЖАППАЙ 
КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ 2017-2021 
ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМАСЫН 
ҚАРЖЫЛАНДЫРУ

Дерек көзі: ҚР ЕХӘҚМ

2018 ж.

40 008 121
45 038 436

2017 ж. 

40 008 121
45 038 436

Республикалық бюджеттен
Жалпы сипаттағы 
трансферттер есебінен

5.5-кесте 

ӨНІМДІ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУДЫ ЖӘНЕ ЖАППАЙ КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ 2017-2021 ЖЫЛДАРҒА 
АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМАСЫН ІСКЕ АСЫРУ (01.01.2018 - 01.10.2018 КЕЗЕҢ БОЙЫНША АҚПАРАТ)

Дерек көзі: ҚР ЕХӘҚМ

Қысқа мерзімді кәсіптік оқыту

Жастар 

практикасы

Аймақтар

Ақмола облысы
Ақтөбе облысы
Алматы облысы
Атырау облысы
Шығыс Қазақстан облысы
Жамбыл облысы
Батыс Қазақстан облысы
Қарағанды облысы
Қостанай облысы
Қызылорда облысы
Маңғыстау облысы
Павлодар облысы
Солтүстік Қазақстан облысы
Түркістан облысы
Алматы қаласы
Астана қаласы
Шымкент қаласы

Қазақстан Республикасы

1 475
2 289
5 160
1 375
2 555
4 100
1 500
2 200
1 625
1 605
1 555
1 200
1 710
5 440
1 000

700

1 760

37 249

Жоспар

Жолданды

Аяқталды

Жұмысқа орналастырылды

Адам

1 689
2 466
5 520
1 411
2 433
4 169
1 616
2 965
1 649
1 547

946

1 223
1 666
5 458
1 264

625

1 760

38 407

1 378
1 785
4 371

993

1 711
2 580
1 043
1 910
1 473
1 071

669
981

1 463
3 648

583
327

1 734

27 720

1 169
1 142
3 197

480
936
932
415
787

1 306

473
130
522

1 048
2 045

78
76

959

15 695

611

2 205
1 587

994

1 291
2 306
1 515
1 120

629

2 307
1 133

569
440

4 033
1 040

712

2 079

24 571

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

73

2) жаппай кәсіпкерлік үшін жағдай жасау; 

3) жұмысқа орналасуға жәрдемдесу және ең

-

бек ұтқырлығын қолдау арқылы еңбек нарығын 

дамыту.

Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты 

әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметтеріне 

сәйкес, 2018 жылы республикалық бюджеттен 

67 392 995 теңге, жалпы сипаттағы трансферт

-

тер есебінен 45 311 093 теңге бөлу жоспарланған 

(5.4-кесте).

«2017-2021 жылдарға арналған нәтижелі жұ

-

мыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті да

-

мыту бағдарламасын» 01.01.2018-01.10.2018 жж. 

кезеңінде іске асыру қорытындысы 5.5-кестеде 

көрсетілген.

«Жастар практикасы» жобасы жастарды жұ

-

мыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шарасы 

болып табылады. 

«Жастар практикасы» жобасына арналған жұ

-

мыссыздар қатарына білім беру ұйымдарының 

түлектері білім беру бағдарламаларын іске асыра

-

тын техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейін

-

гі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім 

алған кәсібі (мамандығы) жоқ, жасы 29-дан аспаған 

жастар жатады.

ҚР ЕХӘҚМ деректеріне сәйкес, ай сайынғы 

жалақы жобасының қатысушыларына, жастар 

практикасына жіберілген, 25 АЕК (шегерусіз са

-

лықтарды, міндетті әлеуметтік аударымдарды, 

пайдаланылмаған еңбек демалысы үшін өтемақы

-

ларды және банк қызметтерін). 2018 жылы Жастар 

тәжірибесі бойынша еңбекақы 71 900 теңгені құрай

-

ды. Барлық әлеуметтік аударымдарды есепке ала 

отырып, жастар тәжірибесіне қатысушылар 60 684 

теңге алады.

«Мәңгілік  ел  жастары-индустрияға»  («Сер

-

пін-2050») жобасы еңбек күші мол өңірлерден 

жастардың елдің еңбек тапшы өңірлеріне қажетті 

мамандықтар бойынша оқыту арқылы оқу көші-қо

-

нын ынталандыру мақсатында іске қосылды.

2018 жылы 9 облыстың 26 ЖОО-да (Ақмола, 

Ақтөбе,  Атырау,  Шығыс  Қазақстан,  Батыс  Қа

-

зақстан, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Сол

-

түстік Қазақстан облыстары) жоба шеңберінде 12 

344 адам оқиды. 5.6-кестеден көрініп тұрғандай, 

еліміздің жоғары оқу орындарында студенттерді 

оқытуға бөлінген мемлекеттік білім беру тапсы

-

рыстарының көлемі соңғы төрт жылда үш еседен 

астам ұлғайды. Сонымен қатар, сұранысқа ие ма

-

мандықтар бойынша бағыттар тізімі кеңейді.

5.6-кесте 

ЕЛІМІЗДІҢ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА СТУДЕНТТЕРДІ ОҚЫТУҒА БӨЛІНГЕН МЕМЛЕКЕТТІК 
БІЛІМ БЕРУ ТАПСЫРЫСТАРЫНЫҢ КӨЛЕМІ

Дерек көзі: Жергілікті атқарушы органдар

2014-2015 оқу жылы

2015-2016 оқу жылы

2016-2017 оқу жылы

2017-2018 оқу жылы

Педагогикалық 

мамандықтарға 

1 050 грант

5 000 грант, оның ішінде 

1 500 – педагогикалық 

мамандықтар 

3 000 – техникалық 

300 – ауыл шаруашылығы 

ғылымдары 

200 – ветеринария

3 162 грант, оның ішінде: 

1 000 – педагогикалық 

мамандықтар 

1 717 – техникалық 

345 – ауыл шаруашылығы 

ғылымдары, 

100 – денсаулық сақтау

3 793 грант, оның ішінде 

1 550 – педагогикалық 

мамандықтар 

1 898 – техникалық 

345 – ауыл шаруашылығы 

ғылымдары

5.7-кесте 

2018 ЖЫЛҒЫ 1 МАУСЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙ БОЙЫНША ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ 
ҰЙЫМДАРЫНЫҢ КҮНДІЗГІ ОҚУ НЫСАНЫ ТҮЛЕКТЕРІН ЖҰМЫСҚА ОРНАЛАСТЫРУ ЖӘНЕ ЖҰМЫСПЕН 
ҚАМТУ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТТЕР

Дерек көзі: Жергілікті атқарушы органдар

Жұмысқа 

орналастырылды

Оқуды 

жалғастырады

ҚР ҚК 

қатарында 

қызмет етеді

Жұмысқа 

орналаспағандар

281 адам, оның ішінде: 
182 – оқу аймағында қалды 
99 басқа аймақтарда жұмыс 
істейді

106 адам

44 адам

Әр түрлі себептермен 

(денсаулық жағдайы бойынша, 

отбасы құру және т. б.) 

тұратын жеріне оралды.

8 адам

41 адам

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

74

«Қазақстан жастары – 2018» 

ұлттық баяндамасы

Техникалық және кәсіптік білім беру. Жоба 7 

өңірдің (Ақмола, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, 

Қостанай, Қарағанды, Павлодар, Солтүстік Қазақстан 

облыстары) 37 ТжКБ оқу орнында іске асырылуда, 

онда 2 276 адам оқиды. 2018 жылы күтілетін түлек

-

тер 716 адамды құрайды, оның ішінде Ақмола облы

-

сында – 22, Шығыс Қазақстан облысында-146, Батыс 

Қазақстан облысында − 113, Қарағанды облысын

-

да-111, Қостанай облысында − 23, Павлодар облы

-

сында − 174, Солтүстік Қазақстан облысында − 127.

5.8-кесте 

«ДИПЛОММЕН АУЫЛҒА» ЖОБАСЫН ІСКЕ АСЫРУ БОЙЫНША АҚПАРАТ, 2017 ЖЫЛ

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ

Облысы

Ақмола облысы
Ақтөбе облысы
Алматы облысы
Атырау облысы
Шығыс Қазақстан облысы
Жамбыл облысы
Батыс Қазақстан облысы
Қарағанды облысы
Қостанай облысы
Қызылорда облысы
Маңғыстау облысы
Павлодар облысы
Солтүстік Қазақстан облысы
Оңтүстік Қазақстан облысы

БАРЛЫҒЫ

:

1 068 211,9

357 368,0
697 714,1
173 578,0
833 690,5
803 189,5

1 291 875,0

597 748,5
490 104,0

1 824 245,6

663 617,0
511 309,3
656 829,8

1 020 085,0

10 989 566,13

381
447
550
112
318
452
500

351

275
200
544
434
325
905

5 794

331

114
211

52

270
241
408
184
161
559
198
166
215
303

3 413

60 514,50
70 998,00
87 356,40
17 788,96
50 825,60
71 791,14
79 415,00
54 777,02
43 678,07
31 765,50
86 403,52
68 773,70
51 619,00

143 739,00

919 445,41

Саны

Саны

Сомасы, мың теңге

Сомасы, мың теңге

Көтерме жәрдемақы

Бюджеттік кредиттер

2017 жыл

5.9-кесте 

«ДИПЛОММЕН АУЫЛҒА» ЖОБАСЫН ІСКЕ АСЫРУ БОЙЫНША АҚПАРАТ 
2018 ЖЫЛҒЫ ҚАҢТАР-СӘУІРДЕГІ ЖАҒДАЙ БОЙЫНША

100

45

121

3

105

86

107

68
53
71

207

46
71

251

1 334

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ

Облысы

Ақмола облысы
Ақтөбе облысы
Алматы облысы
Атырау облысы
Шығыс Қазақстан облысы
Жамбыл облысы
Батыс Қазақстан облысы
Қарағанды облысы
Қостанай облысы
Қызылорда облысы
Маңғыстау облысы
Павлодар облысы
Солтүстік Қазақстан облысы
Оңтүстік Қазақстан облысы

БАРЛЫҒЫ

:

350 321,0
137 722,0
430 737,5

10 822,5

361 397,5
303 202,0
365 817,6
238 580,5
187 195,3
247 214,2
705 948,0
150 720,5
232 883,0
898 137,0

4 620 698,60

192

116
340

10

101
154

309

0

48

0

178
101
188

598

2 335

32 324,10
19 481,00
57 240,40

1 683,50

17 340,10
25 925,90
52 020,25

0,00

8 080,80

0,00

29 966,30
17 003,40
31 649,95

100 673,30

393 389,00

Саны

Сомасы, мың теңге

Саны

Сомасы, мың теңге

Көтерме жәрдемақы

Бюджеттік кредиттер

2018 жылдың қаңтар – сәуір айлары

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

75

«Дипломмен ауылға»

Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назар

-

баевтің тапсырмасына сәйкес 2009 жылы іске асы

-

рылатын «Дипломмен ауылға!» жобасы жастарды

қолдаудың маңызды тетігі болып табылады.

ҚР ҰЭМ мәліметінше, 2017 жылы «Дипломмен

ауылға», 919 445 41 мың теңгеге 5 794 көтерме жәр

-

демақы бөлінді. 10 989 566,13 мың теңге сомасына

3 413 бюджеттік кредит берілді (5.8-кесте).

2018  жылдың  қаңтар-сәуір  айларында  рес-

публикалық  бюджеттен  тұрғын  үй  сатып  алу 

үшін бюджеттік  кредиттер  «Дипломмен  ауылға» 

жобасы шеңберінде  1  334  маманға  4,6  млрд. 

теңге  бөлінді, 2  335  маман  393,4  млн.  теңге  (5.9 

кесте).

«Жасыл ел»

 Мемлекет басшысы Н. Назарбаевтың баста

-

масын іске асыру мақсатында, ҚР Үкіметінің 2005 

жылғы 25 маусымдағы № 632 қаулысымен «Жасыл 

ел» бағдарламасы бекітілді және кеңінен өрістетілді.

Егер 2005 жылы «Жасыл ел» жастар еңбек отряд

-

тарының қызметімен қамтылған елді мекендердің 

саны 35-36 қала мен кентті құраса, 2018 жылға қарай 

бұл сан алты есеге жуық өсті және Қазақстанның бар

-

лық аумағында 243 географиялық объектіні құрай

-

ды. Кең ауқымды аумақтық қамту тек қала ғана емес, 

ауыл жастарын тартуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ 

шалғайдағы ауылдық аймақтарда көшпелі отрядтар

-

ды құрмай, жұмысты ұйымдастыру.

«Жасыл ел» бастамасын іске асыруға қатысатын 

жастардың негізгі контингенті - оқушы (студенттер, 

орта және арнаулы орта оқу орындарының оқушы

-

лары), жұмыссыз жастар, балалар үйлері мен ин

-

тернаттардың тәрбиеленушілері). «Жасыл ел» МТҰ 

қозғалысы еңбекке қабілетті жастардың барлық 

санаттарын қамтуға тырысады.

2018 жылы 16 аймақтың 14-і бойынша жұмысқа 

орналастырылған жастар контингенті туралы айта 

кету керек, республика бойынша жұмысқа орнала

-

стырылған 22 243 адамның 13 883-і ауыл тұрғында

-

ры, 8 360-ы қалалық, 6 748-і жоғары оқу орындары

-

ның оқушылары, 7 615-і колледж оқушылары және 

4 081-і жалпы білім беретін мектеп оқушылары, 3 

799-і жұмыссыз жастар. Жастардың мәртебесі: 2 

397-көп балалы отбасынан шыққан жастар, 2 482-

аз қамтылған отбасынан шыққан жастар, 89-интер

-

нат үлгісіндегі мекемелерде тұратын (жетім) және 

25-мүгедек жастар.

Көгалдандыру жұмыстарына және абаттанды

-

руға маманданған ұйымдармен жоспарлы ынты

-

мақтастық жастар еңбек жасақтарының қызметін

неғұрлым сауатты жоспарлауға алып келді. Мәсе

-

лен,  өңірлерде  отырғызу  жұмыстарын  жүргізу

кестелерінің  маусымдық  ерекшеліктерін  есепке

алуға байланысты  жұмыс  маусымы  қараша

айына  дейін

кеңейтілді,  сондай-ақ  Ақтөбе

облысында жыл бойы жұмыс маусымы енгізілді.

Жастарды  оқу  кезінде жұмысқа  орналастыру

мүмкіндігін  қамтамасыз ету  үшін  көптеген

өңірлерде  оқу  процесін  бұзбайтын,  сарбаз-

дардың  жұмысқа  шығуының  арнайы кестесі

енгізілді.  Мұндай  тәжірибе  ағаш  отырғызуға,

аймақтарда  ағаш  отырғызудың  ерекшеліктерін

сақтауға    және  оқушы  жастардың демалыс 

кезеңінде  ғана  емес,  жұмысқа  орналасуына 

мүмкіндік берді.

2016-2017 жылдары «Жасыл ел» МТҰ қызметінің

бағыттарының бірі «Нұрлы жол» Мемлекеттік ин

-

фрақұрылымдық даму бағдарламасы аясында

салынып жатқан нысандардың құрылысында сар

-

баздардың жұмысы болды.

Өзара іс-қимыл жолымен «Жасыл ел» өңірлік

5.10-кесте

«АЛДАҒЫ 5 ЖЫЛДА СІЗ НЕНІ ҚАЛАЙСЫЗ?»
СҰРАҒЫНА ЖАУАПТАРДЫҢ ҮЛЕСТІРІМІ

Дерек көзі: «Жастар» ҒЗО 

жүргізген әлеуметтік зерттеу нәтижелері 

30,4
27,3
22,8
17,4
15,4
14,1
13,9
12,9
12,8
12,1

8,7

8,1
7,9

7,4
4,7
4,9
3,7
0,3
0,2
0,1

0,1
0,1
0,1
0,1

Сапалы білім алуға
Табысты мансап құру
Лайықты жұмыс табу
Тұрғын үй сатып алуға
Диплом немесе білім бітіргені туралы куәлік алу
Мамандық бойынша жұмыс табу
Шығармашылық жағынан ашылу
Қызықты жұмыс табу
Өз бизнесімді ашу
Өзінің екінші жартысын, өмір серігін табу
Өз жұмыс орнын ауыстыру, лауазымдық

жоғарылатуды алу
Өз таныстарымның қатарын кеңейту
Айналадағы адамдардың, әріптестердің 

арасында және т.б. арасында танылу 
Балалы болу
Спортта табысқа жету
Жақсы іскерлік серіктестерді табу
Жауап беруге қиналамын
Басқа
Көлік сатып алу
Балаларды ақылы мектепке жіберу үшін 

материалдық тәуелсіздік 
Саяхат, әлемді көру
Жапонияға магистратураға түсу
Жеке үй салу
Жазылып кету

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

76

«Қазақстан жастары – 2018» 

ұлттық баяндамасы

өкілдіктері облыстық және қалалық әкімдіктер

-

мен, облыстардың жұмыспен қамтуды үйлестіру

және әлеуметтік бағдарламалар басқармасымен,

қалалар  әкімдіктерінің  «Жұмыспен  қамту  ор-

талығы»  КММ,  «Қалалар  әкімдігінің  тұрғын  үй-

коммуналдық  шаруашылығы,  жолаушылар  көлігі 

және

автомобиль  жолдары  бөлімі»  ММ, 

«Қалалар  мен облыстардың  табиғи  ресурстар 

және  табиғат  пай

-

далануды  реттеу  басқармасы» 

ММ 

әртүрлі 

меншік

нысанындағы 

кәсіпорындармен  «Жасыл  ел»  жастар еңбек 

жасақтарының  қызметі  мәселелері  бойынша

олармен жұмыс орындарын құру.

2018 жылы республика бойынша жұмыс бе

-

рушілердің жалпы саны 410 кәсіпорын.

«Жасыл  ел»  жастар  еңбек  отрядтарының

қызметі  бойынша  іс-шараларды  іске  асыруға
және іс-шараларға  қатысуға  48  697  адам
тартылды, «Жасыл ел» МТҰ өңірлік штабтары 420
іс-шара өткізді.

Жастардың қоғамның әлеуметтік-экономи

-

калық  өміріне  қатысуы  олардың  болашаққа 

арналған жоспарларымен тығыз байланысты.

«Жастар» ҒЗО жүргізген әлеуметтік зерттеу

нәтижелеріне сәйкес, алдағы бес жылға арналған

жастар  жоспары  сапалы  білім  алумен  (30,4  %), 

табысты  мансапқа  (22,8  %)  және  лайықты 

жұмысқа (22,8  %)  байланысты.  Ұсынылған 

нұсқалардың ішінен  үшке  дейін  таңдау 

мүмкіндігі  бар,  келесі үштікте  жастар:  тұрғын 

үй сатып алу (17,4  %), диплом немесе білім алу 

туралы  куәлік  алу  (15,4  %) және  мамандық 

бойынша жұмыс табу (14,1 %) (5.10-кесте).

5.3. ЖАСТАР КӘСІПКЕРЛІГІН ДАМЫТУ

Жастар кәсіпкерлігін дамыту-Қазақстандағы

шағын және орта бизнесті дамытудың басым

бағыттарының  бірі.  Шет  елдердің  тәжірибесі

бойынша ол экономиканың негізгі қозғаушы күші

болып табылады және елдің дамуының иннова

-

циялық жолына жылдам көшуіне ықпал етуі тиіс.

Жастар бизнесінің ерекшелігі тұтыну сұраныста

-

рына  тез  жауап  беру-ерекше  қызмет  көрсету 

немесе  жекелеген  нарықтық  сегменттер  үшін 

ұсақ сериялы,  бірегей  өнім  шығару  болып 

табылады.

Жастар, 

әдетте, 

ойлаудың 

креативтілігімен 

ерек

-

шеленеді,бұл 

кәсіпкерлік  қызметке,  бизнестің бәсекеге 

қабілеттілігіне оң әсер етеді.

Қазіргі уақытта Қазақстанда жастар кәсіпкер

-

лігін қолдаудың бірқатар бағдарламалары бар:

- Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай

кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға

арналған «Еңбек» бағдарламасы, бағдарлама

-

ның басты мақсаттарының бірі жұмыссыз және

өзін-өзі жұмыспен қамтыған жастарды қолдау

болып табылады.

- «Бизнестің жол картасы 2020» бизнесті қол

-

дау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы;

- «ДАМУ» кәсіпкерлікті дамыту коры аясында

«Ісін жаңа бастаған кәсіпкерлер үшін, «Жұмыс

істеп тұрған кәсіпкерлер үшін» және «Бизнестегі

әйелдер үшін» бағдарламалары қарастырылған;

- «Атамекен» ҚР Ұлттық Кәсіпкерлер Палатасы;

- Жастар бастамаларының қоры, оның қызмет

бағытына жастар кәсіпкерлігін қолдау кіреді.

Сондай-ақ жастар кәсіпкерлігін мынадай ұй

-

ымдар ынталандырады:

- Қазақстанның Даму Банкі;

- Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік;

-  «Қазагроқаржы»  -  Ауыл  шаруашылығын

қаржылай қолдау қоры;

- «KaznexInvest» экспорт және инвестициялар

жөніндегі Ұлттық Агенттік;

- Қазақстандық Индустрияны Дамыту Институты.

Халықаралық бағдарламалар арасында Дүни

-

ежүзілік Банктің «Zhasproject» жобасын, Еуропа

-

лық Қайта Құру және даму банкінің жобаларын,

Microsoft BizSpark бағдарламасын бөліп көрсе

-

туге болады.

Жастар кәсіпкерлігін қолдау үшін елде екі тіл

-

де  «Бизнес  аумағы  сіздің  дамуыңыз  үшін» 

ақпараттық және  кеңес  беру  сайты  жұмыс 

істейді [6]. Сайт ая

-

сында «Жастар бизнесі» атты 

айдарлармен жеке опция ұйымдастырылды:

- Жастар кәсіпкерлігін қолдау бағдарламалары;

- Жастар кәсіпкері мектебі;

- Жас кәсіпкерлер қауымдастығы;

- Жастар кәсіпкерлігін қолдаудың халықара

-

лық тәжірибесі;

- Жастар кәсіпкерлігі бойынша халықаралық

ұйымдар;

- Жетістік тарихы - жастардың жеке ісін құру

және құру тәжірибесін баяндайтын айдар.

ҚР Президентінің тапсырмасы бойынша 2017

жылдан бастап жастардың алғашқы жұмыс ма

-

мандығын тегін алуға жағдай жасалуда. Екінші

ақпарат көздерінің Контент-талдауы көрсеткен

-

дей, 2018 жылдың 1 мамырына 56 мың жас осы

бағдарламаны мемлекеттік қолдау шараларын

қолданды [15].

Шығыс Қазақстан облысында жастарды кәсіп

-

керлік негіздеріне тегін кешенді оқыту бойынша

Қазақстандағы жалғыз әлеуметтік-білім беру жо

-

басы «Авангард плюс» жас кәсіпкерлер мектебі

жұмыс істейді. Мектеп ШҚО КП Іскер әйелдер

кеңесі төрағасының бастамасымен құрылған

және қоғамдық негізде жұмыс істейді [16].

ҚР  ҰЭМ  Статистика  комитетінің  деректері 

бойынша  29  жасқа  дейінгі  тіркелген  жеке 

кәсіпкер

-

лер саны 124 027 адамды құрады (5.9-

сурет).

Жастар кәсіпкерлігін дамыту-Қазақстандағы

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

77

шағын және орта бизнесті дамытудың басым 

бағыттарының  бірі.  Шет  елдердің  тәжірибесі 

бойынша ол экономиканың негізгі қозғаушы күші 

болып табылады және елдің дамуының иннова

-

циялық жолына жылдам көшуіне ықпал етуі тиіс. 

Жастар бизнесінің ерекшелігі тұтыну сұраныста

-

рына тез жауап беру-ерекше қызмет көрсету не

-

месе жекелеген нарықтық сегменттер үшін ұсақ 

сериялы, бірегей өнім шығару болып табылады. 

Жастар, әдетте, ойлаудың креативтілігімен ерек

-

шеленеді,бұл кәсіпкерлік қызметке, бизнестің 

бәсекеге қабілеттілігіне оң әсер етеді.

Қазіргі уақытта Қазақстанда жастар кәсіпкер

-

лігін қолдаудың бірқатар бағдарламалары бар:

- Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай 

кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға 

арналған «Еңбек» бағдарламасы, бағдарлама

-

ның басты мақсаттарының бірі жұмыссыз және 

өзін-өзі жұмыспен қамтыған жастарды қолдау 

болып табылады.

- «Бизнестің жол картасы 2020» бизнесті қол

-

дау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы;

- «ДАМУ» кәсіпкерлікті дамыту коры аясында 

«Ісін жаңа бастаған кәсіпкерлер үшіні, «Жұмыс 

істеп тұрған кәсіпкерлер үшін» және «Бизнестегі 

әйелдер үшін» бағдарламалары қарастырылған;

- «Атамекен» ҚР Ұлттық Кәсіпкерлер Палатасы;

- Жастар бастамаларының қоры, оның қызмет 

бағытына жастар кәсіпкерлігін қолдау кіреді.

Сондай-ақ жастар кәсіпкерлігін мынадай ұй

-

ымдар ынталандырады:

- Қазақстанның Даму Банкі; 

- Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік; 

-  «Қазагроқаржы»  -  Ауыл  шаруашылығын 

қаржылай қолдау қоры;

- «KaznexInvest» экспорт және инвестициялар 

жөніндегі Ұлттық Агенттік;

- Қазақстандық Индустрияны Дамыту Институты.

Халықаралық бағдарламалар арасында Дүни

-

ежүзілік Банктің «Zhasproject» жобасын, Еуропа

-

лық Қайта Құру және даму банкінің жобаларын, 

Microsoft BizSpark бағдарламасын бөліп көрсе

-

туге болады.

Жастар кәсіпкерлігін қолдау үшін елде екі тіл

-

де «Бизнес аумағы сіздің даму үшін» ақпараттық 

және кеңес беру сайты жұмыс істейді [6]. Сайт ая

-

сында «Жастар бизнесі» атты айдарлармен жеке 

опция ұйымдастырылды:

- Жастар кәсіпкерлігін қолдау бағдарламалары; 

- Жастар кәсіпкері мектебі; 

- Жас кәсіпкерлер қауымдастығы; 

- Жастар кәсіпкерлігін қолдаудың халықара

-

лық тәжірибесі; 

- Жастар кәсіпкерлігі бойынша халықаралық 

ұйымдар; 

- Жетістік тарихы - жастардың жеке ісін құру 

және құру тәжірибесін баяндайтын айдар.

ҚР Президентінің тапсырмасы бойынша 2017 

жылдан бастап жастардың алғашқы жұмыс ма

-

мандығын тегін алуға жағдай жасалуда. Екінші 

ақпарат көздерінің Контент-талдауы көрсеткен

-

дей, 2018 жылдың 1 мамырына 56 мың жас осы 

бағдарламаны мемлекеттік қолдау шараларын 

қолданды [7].

5.9-сурет 

01.07.2018 Ж. ЖАҒДАЙ БОЙЫНША 29 ЖАСҚА 
ДЕЙІНГІ ТІРКЕЛГЕН ЖЕКЕ КӘСІПКЕРЛЕР САНЫ

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

124 027

БАРЛЫҒЫ

27 334

96 693

Қала                Ауыл

5.11-кесте 

 

 01.07.2017 Ж. - 01.07.2018 Ж. АРАЛЫҒЫНДАҒЫ 
29 ЖАСҚА ДЕЙІНГІ ТІРКЕЛГЕН ЖЕКЕ 
КӘСІПКЕРЛЕР САНЫ

Дерек көзі: ҚР ҰЭМ Статистика комитеті

120 067

4 633
6 563
9 899
4 972
7 498
4 441
4 571
9 172
5 957
4 895
5 705
3 852
2 665

-

14 619
16 927
13 698

-

124 027

4 639
6 797
9 837
5 455
7 706
4 669
5 236
9 252
5 475
5 444
6 189
3 725
2 377
8 079

-

14 204
18 074

6 869

Қазақстан Республикасы 

Ақмола облысы
Ақтөбе облысы
Алматы облысы
Атырау облысы
Шығыс Қазақстан облысы
Батыс Қазақстан облысы
Жамбыл облысы
Қарағанды облысы
Қостанай облысы
Қызылорда облысы
Маңғыстау облысы
Павлодар облысы
Солтүстік Қазақстан облысы
Түркістан облысы
Оңтүстік Қазақстан облысы
Астана қаласы
Алматы қаласы
Шымкент қаласы

01.07.

2017 ж.

01.07.

2018 ж.

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

78

«Қазақстан жастары – 2018» 

ұлттық баяндамасы

Шығыс Қазақстан облысында жастарды кәсіп

-

керлік негіздеріне тегін кешенді оқыту бойынша

Қазақстандағы жалғыз әлеуметтік-білім беру жо

-

басы «Авангард плюс» жас кәсіпкерлер мектебі жұ

-

мыс істейді. Мектеп ШҚО КП Іскер әйелдер кеңесі

төрағасының бастамасымен құрылған және қоғам

-

дық негізде жұмыс істейді [8].

ҚР  ҰЭМ  Статистика  комитетінің  деректері 

бойынша  29  жасқа  дейінгі  тіркелген  жеке 

кәсіпкерлер саны 120 067 адамды құрады (5.11-

сурет).

Статистика  комитетінің  мәліметінше,  2018

жылы (01.07.2018 ж.жағдай бойынша) 29 жасқа

дейінгі тіркелген жеке кәсіпкерлер саны 3 960 ЖК-ге

артты. Жас ЖК санының төмендеуі Алматы, Қоста

-

най, Павлодар, Солтүстік Қазақстан облыстарында

және Астана қаласында тіркелген (5.11-кесте).

Жастар кәсіпкерлігін дамыту – мемлекеттік

жастар саясатының басым бағыттарының бірі.

«Атамекен»  Қазақстан  Ұлттық  Кәсіпкерлер 

палатасы  кәсіпкерлікті  дамыту  мақсатында 

кәсіп

-

керлікке  оқыту  жөніндегі  жобаларды  іске 

асырады және қатысады.

«Бастау Бизнес» кәсіпкерлік негіздеріне оқыту

жөніндегі жоба өнімді жұмыспен қамтуды және

жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жыл

-

дарға  арналған  бағдарламасы  шеңберінде  14  об-

лыста,  80  ауданда  2017  жылдың  ішінде  сәуір-

қараша аралығында  (6  ағын)  іске  асырылды.

2017 жылы 15 000 адам оқытылды. 2017 жылы

«Бастау  Бизнес»  жобасына  жастар  өкілдері

белсенді  қатысты. 30,7  %  -  өкілдері  17-ден  29

жастағы жас  санатындағылар.

Бизнес ашқандар санының 22 % (713 адам)

жастар санатына жатады (17-ден 29 жасқа дейін).

2018 жылдың бірінші жартыжылдығында 2

оқыту легі іске асырылды, 12 645 адам оқытылды,

оның 24,8 % – ы (3 134 адам) - жастар.

«Бизнестің жол картасы 2020» - «Қаржылай емес

қолдау шаралары» бірыңғай бағдарламасының

төртінші бағыты аясында «Бизнес-мектеп» компо

-

ненті іске асырылуда.

2017 жылы «Бизнес-мектеп» компоненті бойын

-

ша оқыту жүргізілді:

- «Бизнес-Кеңесші» жобасы бойынша 19 076

адам. Оның ішінде 18 жастан 29 жасқа дейін –

4 962;

- «Бизнес-Өсу» жобасы бойынша 19 076 адам,

оның ішінде 18-29 жас аралығында – 421;

- «Тәлімгерлік принциптерін қолдана отырып жо

-

балық оқыту» бойынша 1 100 адам, оның ішінде

18-29 жас аралығында – 249 адам.

«Жас кәсіпкер мектебі» жобасы бойынша 1 035

тыңдаушы оқытылды. «Бизнес-мектеп» компо

-

ненті бойынша 2018 жылдың бірінші жарты жыл

-

дығында:

- «Бизнес-Кеңесші» жобасы бойынша 10 541 

адам. Оның ішінде 18 жастан 29 жасқа дейін – 

2 708; 

- «Бизнес-Өсу» жобасы бойынша 1 161 адам, 

оның ішінде 18-29 жас аралығында – 211; 

- «Тәлімгерлік принциптерін қолдана отырып 

жобалық оқыту» бойынша 224 адам, оның ішінде 

18-29 жас аралығындағы 58 адам.

3. «Атамекен» ҰКП ат саласын дамыту бойын

-

ша Жол картасының 24-тармағы аясында өткізіл

-

ген және жоспарланған технологиялық конкур

-

стар, хакатондар, жарыстар, АКТ саласындағы 

олимпиадалар туралы «Startup Bolashak Менің 

Арманым» жобасының ақпараттық серіктесі бо

-

лып табылады.

10 маусым 2018 жылы Астана қаласында фе

-

стиваль форматында осы байқаудың ¼ финалы 

өтті. Осы байқауда 10 000 қатысушыны қамти 

отырып, бүкіл елден 5 000-ға жуық стартап жо

-

басы жарияланды. 

Жастар кәсіпкерлігін дамытуда үкіметтік емес 

ұйымдар маңызды рөл атқарады. Студенттік 

кәсіпкерлікті дамыту жастарды әлеуметтік-эко

-

номикалық өмірге белсенді тартуға мүмкіндік бе

-

реді және шағын және орта бизнеске жол ашады.

 

ENACTUS-өмірді қайта құру және тұрақты әлемді 

қалыптастыру үшін кәсіпкерлік күшін пайдаланатын 

бизнес көшбасшыларының, студенттік және акаде

-

миялық көшбасшылардың қауымдастығы болып 

табылатын коммерциялық емес ұйым. ENACTUS жо

-

басының негізгі идеясы кәсіпкерлікті дамыту үшін сту

-

денттік, академиялық және бизнес-көшбасшылардың 

күш-жігерін біріктіру, компаниялар қызметінің эконо

-

микалық тиімділігін және адамдардың өмір сүру сапа

-

сын арттыруға, жастарды әлеуметтік-экономикалық 

өмірге тартуға мүмкіндік беретін бірегей идеяларды 

енгізу болып табылады.

ENACTUS өкілдіктері 36 елде, оның ішінде Қа

-

зақстанда да жұмыс істейді. Қазіргі уақытта ENACTUS-

тың 70 000-нан астам белсенді студенттері бар. 

Қазіргі таңда ENACTUS Kazakhstan-да 108 жоба

-

мен жұмыс істейтін Қазақстанның 50 түрлі ЖОО-ның 

3000-нан астам белсенді студенттері бар. 26 Сәуір 2018 

жылы Астанада ENACTUS Kazakhstan National EXPO 

2018 студенттік стартаптар мен инновациялардың 

Ұлттық кубогы өтті. 

Стартаптар мен инновациялардың Ұлттық студент

-

тік кәсіпкерлік кубогы шеңберінде келесі іс-шаралар 

өтті: 

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

79

ENACTUS Студенттік кәсіпкерліктің I Еуразиялық

форумы;

ENACTUS Kazakhstan бизнес-серіктестерінен жыл

сайынғы бос орындар жәрмеңкесі және арнайы кон

-

курстар.

Чемпионатқа 60 қазақстандық ЖОО-ның 700-

ден астам студенті қатысты. Чемпионат аясында

студенттер  digital,  ауыл  шаруашылығы,  қаржы,  

Әлеуметтік  сала  және  т.  б.  саласында  100-ден 

астам өз жобаларын ұсынды.

«Жастар»  ҒЗО  жүргізген  әлеуметтік  зерттеу

мәліметтеріне сәйкес, жастар арасында республика

-

да жастар кәсіпкерлігін дамыту туралы ақпараттану

мәселесі өзекті болып отыр . Сұралған жастардың

төрттен бір бөлігі (25,7 %) жастар кәсіпкерлігі туралы

ештеңе білмейді. (5.10-сурет).

«Сіз таяу үш жылда өз ісіңізді ашуды, кәсіпкер

-

лікпен айналысуды жоспарлайсыз ба?»сұралғандар

-

дың 51,3 % - ы теріс жауап берді, респонденттердің

32,3 % бұл туралы ойланбаған. Бұл сұраққа қала

жастарының 17 % - ы және ауыл жастарының14,5 % 

- ы оң жауап берді. 

«Иә, жоспарлаймыз» (16,5 %) жауабының нұсқа

-

сын таңдаған респонденттер арасында сауда сала

-

сында өз бизнесін ұйымдастырғысы келеді (34,3 %), 

қызмет көрсету саласында 20,1 %.

Сұралған жастардың 47,5 % - ы тікелей қаржылық 

қолдау жастар кәсіпкерлігін қолдаудың ең тиімді 

нысаны болып табылады деп санайды. Сауална

-

маға қатысқандардың әрбір бесінші және әрбір 

төртіншісі - тиісінше 25,3 % және 21,0 %. Сауалнамаға 

қатысқандардың 22,5 % - ы қалалық және 16,4 % - ы 

ауыл жастарына білім беруді қолдау көрсетті.

Жас адамдарды кәсіпкерлік істе тәуелсіздік тар

-

тады: материалдық және жеке. Кәсіпкер жұмысы

-

ның ең тартымды жақтарының үштігіне респондент

-

тер кірді:

- сүйікті ісімен айналысу мүмкіндігі-50,1 %; 

- табыстың жоғары деңгейі-36,8 %; 

- салыстырмалы еркін (ыңғайлы) кесте-22,9 %.

Мемлекет барлық жерде жастарды қолдайтыны

-

на қарамастан, жастар кәсіпкерлігін дамытудың не

-

гізгі тежеуші факторларының бірі болып табылады. 

5.12-кестеде «Қандай Мемлекеттік бағдарламалар 

мен жобалар, бизнесті қолдау бойынша қандай ұй

-

ымдардың қызметі туралы сіз естідіңіз, білесіз бе не

-

месе қатысушы болып табылдыңыз ба (ынтымақта

-

сыңыз, жүгініңіз)?». «Жастар» ҒЗО әлеуметтік зерттеу 

нәтижелеріне сәйкес, респонденттердің 7,8 % - дан 

14,4 % - ға дейін жастар кәсіпкерлігін дамыту бағдар

-

5.11-сурет 

«ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ БӨЛІГІНДЕ ЖАСТАРДЫҢ 
ӨЗ БИЗНЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ҮШІН НЕҒҰРЛЫМ 
АРТЫҒЫРАҚ ҚАЛАЙТЫН САЛАЛАР» 
СҰРАҒЫНА ЖАУАПТАРДЫҢ ҮЛЕСТІРІМІ

  Дерек көзі: «Жастар» ҒЗО 

әлеуметтік зерттеулер нәтижелері

Оқимын

Жұмыс істеймін

Оқымаймын, жұмыс істемеймін, жұмыс іздеудемін

Оқимын және жұмыс істеймін

Оқымаймын, жұмыс істемеймін, жұмыс іздемеймін

Сауда

32,7

32

31,4

56,7

35,3

Қызмет 

көрсету 

саласы

16,8

24

18,6

30

29,4

Жастар кәсіпкерлігі туралы еш нәрсе білмеймін

Жастар кәсіпкерлігін дамыту баяу жүріп 

жатыр, бұл үдерісті жылдамдату керек

Жастар кәсіпкерлігін дамыту жылдам 

қарқынмен жүріп жатыр

Мемлекет жастар кәсіпкерлігін дамытуға 

жақсы жағдай жасап отыр

Елдегі жастар кәсіпкерлігі дамымаған

Қазақстанда жастар кәсіпкерлігін дамыту 

қажет емес

Жауап беруге қиналамын

Басқа 

5.10-сурет

«ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖАСТАР 
КӘСІПКЕРЛІГІНІҢ ДАМУЫ ТУРАЛЫ ҚАНДАЙ 
ПІКІРДЕСІЗ?» СҰРАҒЫНА ЖАУАПТАРДЫҢ 
ҮЛЕСТІРІМІ

Дерек көзі: «Жастар» ҒЗО 

жүргізген әлеуметтік зерттеу нәтижелері 

25,7

22,4

18,8

11,7

8,1

3,8

9,4

0,3

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

80

«Қазақстан жастары – 2018» 

ұлттық баяндамасы

ламалары туралы ақпаратты иеленетінін атап өтті.

«Қазақстанда жастар кәсіпкерлігінің қандай

мәселелері бар, жас кәсіпкерлер қандай мәселе

-

лерге тап болады деп ойлайсыз?», сондай-ақ, қаржы

қаражатының жетіспеушілігі (бастапқы капиталдың

болмауы) жастар ісін дамытуға кедергі келтіретін

ең өзекті мәселе болып табылатынын анықтады:

респонденттердің 55,7 % - ы осы нұсқаны таңдады.

Бес мәселеге мыналар кірді:

- жоғары жалдау ақысы – 32,4 %;

- салық салудың жоғары деңгейі -23,9 %;

– бизнесті жүргізу, салық есептілігін тапсыру

тәжірибесінің болмауы-22,0 %;

- несие ресурстарының қол жетімсіздігі-21,9 %.

 

5.4. ЖАС ОТБАСЫЛАР МЕН ЖАСТАРДЫҢ

ОСАЛ ТОПТАРЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК АХУАЛЫ

«Мемлекеттік жастар саясаты туралы» Қа

-

зақстан Республикасының Заңына сәйкес, ер

-

лi-зайыптылардың екеуi де жиырма тоғыз жасқа

толмаған отбасы не баланы (балаларды) жиырма

тоғыз жасқа толмаған ата-ананың бiреуi тәрби

-

елейтін толық емес отбасы жас отбасы болып

табылады.

Мемлекет отбасының экономикалық тәуел

-

сіздігі мен отбасы әл-ауқатын арттыру, мемлекет

-

тік жәрдемақы төлеу, жеңілдікті несиелер беру,

білім беру мекемелерін, мәдени мекемелерді,

дене шынықтыру мен спортты дамыту, денсау

-

лық сақтау саласын дамыту, ата-аналардың отба

-

сылық міндеттерін жұмыспен біріктіруге жағдай

жасау арқылы қамқорлық көрсетеді.

Жас отбасына қатысты мемлекеттік саясат

-

тың негізгі бағыттарының бірі баланың тууымен

байланысты. Әлеуметтік қолдау үш жасқа дей

-

інгі балаларға арналған босануға байланысты

демалыс және ата-аналар демалысын, босануға

арналған бір реттік жәрдемақы, айлық балаға

жәрдемақы, аз қамтылған отбасылардағы екі

жасқа дейінгі балаларға арналған тегін тамақта

-

ну, денсаулық жағдайына байланысты табиғи

түрде емізе алмайтын аналарға тегін сүт жәр

-

демін қамтиды.

Сонымен  қатар,  2018  жылдан  бастап  Қа

-

зақстанда қаржылық көмек көрсетудің үш ны

-

санын біріктіретін мақсатты төлемдер негізінде

бірыңғай жеңілдіктер енгізілді: балаларға жәрде

-

мақы (ересек жасқа дейін), қамтамасыз етілме

-

ген отбасының әр мүшесіне ақы төлеу және көп

балалы ата-аналарға көмек.

Мемлекеттің назарын аударатын маңызды

мәселелердің бірі - тұрғын үй мәселесі. Жыл сай

-

5.12-кесте 

«ҚАЗАҚСТАНДА ЖАСТАР КӘСІПКЕРЛІГІН ДАМЫТУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫ ТУРАЛЫ ЖАСТАРДЫҢ 
АҚПАРАТТАНУЫ» СҰРАҒЫНА ЖАУАПТАРДЫҢ ҮЛЕСТІРІМІ

Дерек көзі: «Жастар» ҒЗО жүргізген әлеуметтік зерттеу нәтижелері 

2017-2021 жылдарға арналған Нәтижелі 
жұмысбастылық пен жаппай кәсіпкерлікті дамыту 
бағдарламасы
«Бизнестің жол картасы - 2020» бизнесті қолдау мен 
дамытудың бірыңғай бағдарламасы 
Атамекен «ҚР Ұлттық Кәсіпкерлер Палатасы»
АҚ «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры
Жастар корпусын дамыту жобасы 
(Дүниежүзілік банкпен бірлесіп)

 

2,0

2,3

1,6
1,3
2,0

8,0

16,5

12,6
14,4

7,8

67,8

45,4

53,4
50,9
73,5

22,3

35,9

32,6
33,5
16,8

Аздап 

естігенмін

Жақсы білемін, 

бірақ қатыспағанмын

Білемін, 

қатысқанмын

Ештеңе 

білмеймін, 

естімегенмін

5.12-сурет 

БАЛА ТУЫЛҒАН КЕЗДЕ ЖАС ОТБАСЫЛАРДЫ 
ҚОЛДАУ

Бала туғанда берілетін біржолғы 
белгіленген жәрдемақы

Бала туылған кезде мемлекет тарапынан 
қолдау көрсету

Баланың бiр жасқа толғанға дейiн 
төленетін ай сайынғы әлеуметтік 
жәрдемақы 

Бала 3 жасқа толғанға дейін күтуге 
арналған демалыс

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

81

ын бұл мәселені шешу мақсатында мемлекет

баспана сатып алу үшін жағдай жасайды және

іске асырады.

«7-20-25» бағдарламасы бойынша несие сый

-

ақысының  жылдық  мөлшерлемесі  7%  құраса,

бастапқы жарна 20% -дан аспайды және ай сай

-

ынғы төлем төлеу ауыртпалығын төмендету үшін

несие мерзімі 25 жылға дейін ұзартылған.

Бағдарлама арқылы Астана, Алматы, Ақтау

және Атырау қалаларында тұратын азаматтар 25

млн теңгеден аспайтын, ал қалған қалалардағы

халық 15 млн теңгеден аспайтын жаңа салынған

тұрғын үй құрылыстарынан баспана ала алады.

Қазақстан Республикасының Инвестициялар

және даму министрлігінің (бұдан әрі - ҚР ИДМ)

ақпаратына сәйкес, «Нұрлы жер» бағдарламасы

-

ның басталған сәттен бастап 19 мың пәтер сатыл

-

ды, оның ішінде 28 жасқа дейінгі қатысушыларға

34% немесе 6 мыңнан астам пәтер берілді.

«Нұрлы жер» бағдарламасы халықтың әлеу

-

меттік жағынан қорғалмаған топтары үшін жал

-

дамалы тұрғын үйді салуға қолдау көрсетеді.

Жылына 4 мыңға жуық пәтер салу жоспарланып

отыр.

Жер телімдерін инженерлік коммуникациялар

-

мен қамтамасыз ету бойынша шаралар қабыл

-

данды. Жыл сайын жеке тұрғын үй құрылысына

40 мыңнан астам жер учаскелерін беру жоспар

-

ланып отыр.

1 шаршы метрге 220-260 мың теңге бағалық

параметрлері үшін мемлекеттік субсидиялар

есебінен жеке құрылыс салушылардың тұрғын үй

құрылысын ынталандырды. Тұрғын үйдің шама

-

мен 50% Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі арқылы

сатылады.

Жастардың осал топтарымен жұмыс істеу

2017 жылдан бастап Қазақстан Республикасы

аумағында Қазақстан Республикасының Білім

және ғылым министрлігі Дүниежүзілік банктің

гранттық қолдауымен Жастар корпусын дамы

-

ту жобасын (бұдан әрі - Жоба) жүзеге асырады.

Жоба мақсаты - жастарды, әсіресе осал топтар

арасында өмірлік дағдыларды дамыту арқылы

әлеуметтік маңызы бар жобаларды іске асыру

және әлеуметтік пайдалы қызметке тарту. 2017

жылы жоба пилоттық режимде іске қосылды

және 2020 жылға дейін жалғасады, жоба бүкіл

Қазақстан бойынша 8 500 жасты қамтиды.

Жобаның қызметі үш компонент бойынша

ұйымдастырылады: (i) қауымдастық мүддесі

үшін қоғамдық пайдалы қызмет көрсетуді үй

-

рету және өмірлік маңызы бар дағдыларды да

-

мытуға қолдау көрсету; (ii) мемлекеттік жастар

саясатын жүзеге асырудың институционалдық

дамуын қолдау; (iii) жобаны басқару, мониторинг

және бағалау.

Жобаның 1-компонентін үш ұйымның консор

-

циумы құрған Үйлестіру агенттігі жүзеге асыра

-

ды: «Қазақстанның жастар конгресі», «Ұлттық

волонтерлік желі» ЗТБ және «Жасыл ел» Жастар

еңбек жасақтарының республикалық штабы»

ЖМ.

 Бұл компонент төрт қосалқы құрамдас бөлікті

қамтиды:

1.  әлеуметтік  жобаларды  іске  асыру  үшін

жастар топтарына 1 000 000 теңгеге дейінгі грант

-

тар мен әлеуметтік стипендияларды ұсыну;

2. өмірлік дағдыларды дамыту мен жобалар

-

ды басқаруға жастарды оқыту;

3. жастардың осал топтарымен жұмыс істеу;

4. тиімді ақпараттық-түсіндіру кампаниясын

іске асыру және кері байланыс пен проблемалар

-

ды шешу механизмін енгізу.

Жоба қатысушылары - 14-тен 29 жасқа дейінгі

жастар (оқушыларды қоспағанда) өмірлік дағды

-

лар мен жобаларды басқару бойынша үш сатылы
тренингтен өтіп, алты айға әлеуметтік жобаларын
іске  асыратын,  сонымен  қатар  ЖОО  түлектері 
60 000  теңге,  ал  қалған  қатысушылар  40  000 
теңге көлеміндегі  ай  сайын  стипендия  алады. 
Бұдан басқа, барлық қатысушылар өз жобаларын 
жүзеге асыру барысында тәлімгерлерден қолдау 
алады. Жоба  жастардың  осал  топтарын  тарту-
ға  бағытталған:  1)  жұмыс  істемейтін,  оқымай-
тын немесе кәсіптік даярлықтан өтпеген; 2) жұ-
мыс  істейтін, бірақ  кедейлік  шегінен  төмен 
азаматтарды қолдау.

2017 жылы жоба Алматы, Қарағанды, Пав

-

5.13-сурет

7-20-25 БАҒДАРЛАМАСЫ

Дерек көзі: Ұ

л

ттық банкі

Несиелік мөлшерлеме 

7%

Бастапқы жарна 

20%

 аспауы керек

Қатысушылар несиені 

25

 жылға

дейін ала алады
Қазақстандықтар несиені

2018 жыл

д

ың II тоқсанын

д

а

 ала алады

Ірі қалалар үшін (Алматы, Астана, Атырау,

Ақтау) баспананың ең жоғарғы сомасы 

25 млн.

тг. 

дейін

Басқа өңірлер үшін 

15 млн.тг. 

дейін

Ұлттық Банк бұл шартта кем дегенде 

1 трлн

теңге

 тартатын және банктер ұсынатын жаңа

ипотекалық несиелерді өтеуге жіберетін

арнайы комиссия құратын болады.

7-20-25 ИПОТЕКАСЫ

ТАР

АУ 5

ЖА

С

ТАР

ДЫҢ

 Ә

ЛЕ

УМ

ЕТ

ТІК

-ЭК

ОН

О

М

ИКА

ЛЫҚ

 ЖАҒ

Д

АЙЫ

 

82

«Қазақстан жастары – 2018» 

ұлттық баяндамасы

5.13-кесте 

«НҰРЛЫ ЖЕР» МЕМЛЕКЕТТІК ТҰРҒЫН ҮЙ ҚҰРЫЛЫСЫ БАҒДАРЛАМАСЫ

Дерек көзі: ҚР ИДМ

Өңірлер

Ақтөбе облысы
Алматы облысы
Атырау облысы
Шығыс-Қазақстан облысы
Алматы қаласы
Жамбыл облысы
Батыс Қазақстан облысы
Қарағанды облысы
Қостанай облысы
Қызылорда облысы
Маңғыстау облысы
Павлодар облысы
Солтүстік Қазақстан облысы
Оңтүстік Қазақстан облысы

Жалпы саны

818

18
75

185

1 955

2

653

7

155
221
156
151

198
972

5 566

Барлығы

Барлығы

299

6

9

50

526

1

114

2

64

92

42
41
26

248

1 520

14-28 

жастағы

14-28 

жастағы

37
33
12
27
27
50
17

29

41
42
27
27
13
26

27

үлес салмағы 

(14-28), %

үлес салмағы 

(14-28), %

27

1

13

1 337

37

211

91

1 717

3
0

1

357

15
53

36

465

11

0

8

27

41
25

40

27

2017 жыл

2018 жыл (1-жартыжылдық)

«Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысының мемлекеттік бағдарламасы 

бойынша баспаналы болған жастардың (14-28 жастағы) үлесі 

5.14-кесте 

«НҰРЛЫ ЖЕР» МЕМЛЕКЕТТІК ТҰРҒЫН ҮЙ ҚҰРЫЛЫСЫ БАҒДАРЛАМАСЫ

Дерек көзі: ҚР ИДМ

«Қазақстанның Тұрғын 

үй құрылыс жинақ банкі» АҚ

Ақмола облысы
Ақтөбе облысы
Алматы облысы
Атырау облысы
Батыс Қазақстан облысы
Жамбыл облысы
Қарағанды облысы
Қостанай облысы
Маңғыстау облысы
Қызылорда облысы
Солтүстік Қазақстан облысы
Оңтүстік Қазақстан облысы
Павлодар облысы
Шығыс-Қазақстан облысы
Астана қаласы
Алматы қаласы

Жалпы саны

151
248
116
351
651
171
130
639
133
180
398
407
268

82
21

213

4 159

29
43
33
61

131

35
34

149

36
31

110

56
81

9
7

61

906

19,2
17,3
28,4
17,4
20,1
20,5
26,2
23,3
27,1
17,2
27,6
13,8
30,2
11,0
33,3
28,6

21,8

199
882
285
309
222

99

103
293
730

5

189
467

73
62

275
370

4 563

39

261

54
64
50
21
28
71

150

2

47
92
15

6

38
77

1 015

19,6
29,6
18,9
20,7
22,5
21,2
27,2
24,2
20,5
40,0
24,9
19,7
20,5

9,7

13,8
20,8

22,2

«Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысының мемлекеттік бағдарламасы 

бойынша баспаналы болған жастардың (14-28 жастағы) үлесі*

*  несие беру көздеріне қарамастан тікелей сатып алуға мүмкіндік беретін қарыздар

Барлығы

Барлығы

14-28 

жастағы

үлес салмағы 

(14-28), %

14-28 

жастағы

үлес салмағы 

(14-28), %

2017 жыл

2018 жыл (1-жартыжылдық)