Национальный доклад «Молодежь Казахстана

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

2.2.

Жастарды қолдау

саласындағы халықаралық

ұйымдар қызметі

ЖАСТАР САЯСАТЫН ІСКЕ

АСЫРУДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ

ТӘЖІРИБЕ

2 ТАРАУ

2.1.

Шет елдердегі жастар

саясатын іске асыру

стратегияларына және

озық тәжірибелеріне шолу

2.1. ШЕТ ЕЛДЕРДЕГІ ЖАСТАР САЯСАТЫН

ІСКЕ АСЫРУ СТРАТЕГИЯЛАРЫНА ЖӘНЕ ОЗЫҚ

ТӘЖІРИБЕЛЕРІНЕ ШОЛУ

Шет елдердегі мемлекеттік жастар саясаты XX

ғасырдың 50-60 жылдарынан бастап дамып келеді.

Жастар саясатының дамуына жастардың нара-

зылық әлеуетінің белсенділігі («жастық тәртіп-

сіздік», «студенттік революция» және т.б.) өз

ықпалын тигізді. Қоғамның әртүрлі салала-

рындағы жандану үдерістерін жалғастыру жағ-

дайында жастар саясатын жүзеге асырудағы

шетелдік тәжірибе қызықты болып табылады.

Германия Федеративтік Республикасы

Отбасы, егде адамдар, әйелдер және жастар

ісі жөніндегі Федералды министрлігі «Handeln

für eine jugendgerechte Gesellschaft» («Жастар

қоғамдастығына арналған акция») атты Ұлттық

жастар стратегиясын әзірледі. Стратегия 15-тен

29 жасқа дейінгі жастарға бағытталған.

Ұлттық бастамалар мен бағдарламалар

1. «JOBSTARTER plus» бағдарламасы

Бұл бағдарлама келесі міндеттерді шешуге

бағытталған:

• жастардың кәсіби құзыретін нығайту;

• жастардың жаңа білікті еңбек әлеуетін ашу.

Бағдарлама кіші және орта кәсіпорындарға

білікті жұмыс күшін тартуға және жаңа мақсат

ты топтарды пайдалануға көмектесетін иннова

циялық оқыту стратегиялары мен қызметтеріне

демеушілік етеді.

Бұдан басқа, осы бағдарлама аясында мектеп

жасынан кәсіптік мамандану және жұмысқа ор

наласу процесін жеңілдету үшін жастар арасында

кәсіпкерлік белсенділікті арттыру стратегияла

ры әзірленуде. Бағдарлама Кеңсесі оқу орнының

ғылыми әлеуетін пайдалануға мүмкіндік беретін

Федералды кәсіптік білім беру және оқыту инсти

тутында орналасқан: ұлттық мамандандырылған

желілерді іске қосу және үйлестіру, нәтижелерді

ғылыми қоғамдастықпен, сондай-ақ ресми

жарияланымдар арқылы жұртшылықтың мүд

делі мүшелерімен бөлісу. Осыған байланысты,

JOBSTARTER жобалары белгілі бір аймақ үшін

жастардың кәсіби құзыреттілігін арттырудың

тиімді үлгілері болып табылады және халықара

лық деңгейде тәжірибе алмасу әлеуетіне ие.

«To Strengthen Youth. 1000 Chances» жобасы

(«Жастарды күшейту: 1000 мүмкіндіктер»).

«To Strengthen Youth. 1000 Chances» басты мақ

саты - өмірлік қиын жағдайдағы жастарды ынта

Country sheet on youth policy in Germany https://pjp-eu.coe.int/documents/1017981/8534762/Country+Sheet_Germany_2015.

pdf/583a99a4-229f-4c49-91b8-b4fba19d8f34

ландыру. Жастар сауда палаталары «Жастарды

күшейту. 1000 мүмкіндіктер» сарапшыларымен

тығыз жұмыс істейді. Жергілікті деңгейде мақ

сатты топтар үшін бірлескен жобалар әзірленіп,

оларды іске асыру тетіктері іске қосылады. Мұн

дай өзара әрекеттесу нәтижесінде білікті жұ

мысшылардың тапшылық мәселесі шешіледі.

Бұл ынтымақтастық әлеуметтік жауапкершілік

қағидаларына негізделген, кәсіпкерлердің оң

имиджін қалыптастыруға және еңбек нарығын

дағы стереотиптерді жоюға мүмкіндік береді.

Басты мақсатты топ – мектеп бітіргеннен кей

ін жұмысқа орналасу кезеңінде қолдау көрсетуді

қажет ететін 12-ден 26 жасқа дейінгі жастар және

жас мигранттар.

«Welcome among friends» федералдық бағдар-

лама («Достарға қош келдіңіздер») (2015 жыл-

дан бастап).

«Welcome among friends» федералдық бағдар

ламасы мигранттарға және жергілікті тұрғын

дарға қалалар мен ауылдық жерлерде одақтар

құруға көмектеседі. Осы одақтардың әрқайсысы

кем дегенде үш жергілікті бөлімшеден тұрады.

Мәселен, қатысушылар қатарында жастар қыз

меткерлері, қалалық қызметкерлер, әлеуметтік

мәселелер жөніндегі қызметкерлер, мұғалімдер

және босқындардың өздері болуы мүмкін. Олар

бірігіп босқын балалар мен жасөспірімдердің

жағдайын жақсартуға, соның ішінде тұрғын үй

мәселелері, балаларды қорғау және кәсіптік

бағдар беру мәселелерін шешуге тырысады.

Бұл федералдық бағдарлама жас мигранттарға

білім алу мен қатысу құқығын іске асыруға, қол

дау алуға және қоғам өміріне белсенді қатысуға

мүмкіндік береді.

«Jugendmigrationsdienste» (JMD) Жастар

көші-қон қызметі (одан әрі-ЖКҚҚ)

Консультациялар - көмек - білім беру арқылы

жүргізілетін жас көшіп келушілерге арналған

бағдарлама.

ЖКҚҚ қызметкерлері жас мигранттарға жаңа

жерлерде мүмкіндіктер мен өмірдің жаңа жолын

іздеуге көмектеседі.

Бұл бағдарлама:

- орта білімді аяқтаған, жақын уақытта Герма

нияға келген жастарға;

- 12 - 27 жасқа дейінгі балалар, жасөспірімдер

мен жастарға бағытталған.

ЖКҚҚ мақсаттары:

Әлеуметтік ықпалдасу мүмкіндіктерін жетілдіру;

Мүмкіндіктердің теңдігін арттыру;

Жас қоныстанушыларды қоғамның әлеумет

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

«Қазақстан жастары – 2018»

ұлттық баяндамасы

тік, мәдени және қоғамдық өміріне қатысуына

жәрдемдесу.

Міндеттер:

• Барлық ықпалдасу мәселелері бойынша

кеңес беру, жеке көмек көрсету, жекелеген ықпал

дасу жоспарларын әзірлеу;

• Мәдениетаралық қарым-қатынасты қолдау;

• Басқа қызметтер мен ұйымдарды бағыттау;

• Ықпалдасу курстары, балалар мен

жасөспірімдерге көмек және т.б .;

• Біліктілігін арттыру курстары, топтық жоба

лар;

• Неміс жоғары білім жүйесінде бағдарлау;

• Жаңа ақпараттық технологияларды енгізу;

• Қосымша семинарлар (сұхбатқа дайындық,

тұлғалық қасиеттерді дамыту бойынша семинар

лар);

• Неміс тілінде мамандандырылған білімді да

мытуға жәрдемдесу;

• Ата-аналармен жұмыс істеу және т.б.

«Girls’ day – Girls’ future day» («Қыздар үшін

келешектер күні»).

Жыл сайын 2005 жылдан бастап техникалық

кәсіпорындар, техникалық оқу орындары, уни

верситеттер мен ғылыми орталықтарда қыздарға

арналған Girls’Day − ашық есік күнін ұйымдасты

руға шақырады.

Жарнама науқанына қатысу және кәсіптік

бағдарға деген жалпы көзқарасын өзгерту мақ

сатында Girls’Day жас қыздарды, бұқаралық

ақпарат құралдарын және жұмыс берушілерді

тартады. Ақпараттық материалдар, интерактивті

веб-сайт және жеке кеңес беру қызметі барлық

мақсатты топтарға қолдау көрсетеді.

Жалпыұлттық бағдар беру мен бір күндік ша

раға аса үлкен көңіл бөлу нәтижесінде Girls’Day

аймақтық деңгейдегі шектеулі жеке бастама

ларға назар аударып, бірегей кең әсерге қол жет

кізеді. Бұл студент қыздарға арналған кәсіптік

бағдарлау бойынша ең үлкен кеңес беру жобасы

болып саналады. 2017 жылдың сәуір айында

Girls’Day үлкен жетістіктерге жетті: 10 мыңнан

астам мекеме студент қыздарға 100 мыңға жуық

орын ұсынды.

«New ways for boys» («Ұл балаларға жаңа мүм-

кіндіктер»)

«New ways for boys» −

бұл жалпыұлттық желі

және ақпараттық алаң. Жас жігіттерге заманауи

сараптамалық ақпараттар, кәсіптік бағдарлау

және мансаптық мүмкіндіктер туралы оқу-әдісте

мелік және онлайн-материалдар ұсынатын бұл

Бағдарлама 2005 жылдан бері табысты жүзеге

асырылуда. Бұдан басқа, Бағдарлама шеңберінде

2011-2019 жж. арналған Жастар саясатын дамытудың ұлттық стратегиясы https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.387971)

сарапшылар мен зерттеушілер арасында тәжіри

бе алмасу үшін ұлттық конференциялар мен кез

десулер өткізіледі.

итва Республикасы

Жастар саясаты туралы тарау жеке бөлім

ретінде алғашқы рет 2004-2008 жж. Литва
Республикасының Үкіметінің Бағдарлама-

сында қарастырылды. Осы Бағдарламаның

ережелері жастар ұйымдарын ынтымақтасты-

руға,

жастардың

азаматтық

қоғамды

дамытуға қатысуына, сонымен қоса білім беру,

жұмыспен қамту, тұрғын үй, демалыс, мәдениет

және жастар қауіпсіздігі саласындағы саясатты

жетілдіруге бағытталған. Литва Республикасы

Үкіметінің

2008-2012

жылдарға арналған

бағдарламасында және 2012-2016 жылдарға

арналған Литва Үкіметінің бағдарламасында

жастар саясаты туралы бөлімдер де бар. Осы

бағдарламаларда көзделген ережелер мен

шараларды іске асыру мақсатында 2010 жылғы

желтоқсанда Литва Республикасының Үкіметі

2011-2019 жылдарға арналған жастар саясатын

дамытудың ұлттық стратегиясын бекітті.

2011-2019 жылдарға арналған Ұлттық жастар

саясатын дамыту Стратегиясында жастардың

әлеуметтік интеграциясын жетілдіруге басымдық

беріледі (жұмыс істемейтін, оқымайтын және

мамандыққа даярлау бағдарламасымен шұғыл

данбайтын жастарға ерекше назар аударумен

(NEET)), жастар саясатының іргелі принципі ретін

де салааралық ынтымақтастықты дамытуға, Еу

ропалық Одақ және Шығыс Еуропа мен Кавказ

елдерінің жастар арасындағы ынтымақтастықты

насихаттауға бағытталған.

2011-2019 жылдарға арналған Ұлттық жастар

саясатын дамыту стратегиясының негізгі мақ

саттары жастардың жұмысқа орналасу мүм

кіндіктерін кеңейту, жастардың еңбек нарығы

на қатысуына, экономикалық және әлеуметтік

кәсіпкерлікті дамытуға, бейресми білім беруді

дамытуға, мәдени білім беру үшін жағдай жа-

сауға және жастардың шығармашылығын

қолдауға қолайлы жағдайлар жасау болып

табылады.

Жастарды жұмыспен қамту бастамасы 2014-

2020 жылдарға арналған Еуропалық Одақтың

инвестициялық қорларының жедел бағдарлама

сына енгізілді. Оны іске асыру үшін «15-29 жас

аралығындағы жұмыспен қамтылмаған, білім

алумен немесе оқумен айналыспайтын жастар

дың санын азайту» нақты мақсатына арналды.

Ұлттық бастамалар мен бағдарламалар

«Atrask» («Өзіңді аш») атты жобаны жетекші

серіктес ретінде жастар істері жөніндегі Литва

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

лық жұмыспен қамту қызметі («Литва еңбек бир

жасы») және жастар ісі жөніндегі департамент

жүзеге асырады. Әрбір мекеме түрлі NEET сана

тына бағдарланған жобаларды іске асырудың

жеке тізбегін үйлестіреді. Литва еңбек биржасы

ның жұмысы жұмыссыздар ретінде ресми түрде

тіркелген NEET санатының белсенді өкілдеріне

арналған. Бұл жобаға қатысушылар кәсіптік да

ярлықтан, субсидияланған жұмыс орындарынан

немесе олардың қажеттіліктеріне қарай бірнеше

қызметтер пакетін ала алады. Жастар ісі департа

ментінің жұмысы NEET санатының белсенді емес

жастарына бағытталған.

Жұмыс еріктілер қызметі, түрлі тренингтер

ге қатысу, тәжірибеден өту, сондай-ақ жастарға

психологиялық кеңес беру арқылы кәсіби дағды

ларды дамытуға және жұмысқа ынталандыруға

бағытталған қызметтерін ұсыну арқылы жүзеге

асырылады.

Жоба барысында жұмыспен, білім алумен не

месе оқумен қамтылмаған қатысушылар еңбек

нарығына шығудың немесе білім жүйесіне қай

тып оралу мүмкіндіктері туралы барлық қажетті

ақпаратты ұсынатын жеке тағайындалған маман

мен, жастармен жұмыс жасайтын қызметкермен

тұрақты түрде байланыста болады. Әртүрлі шара

ларды, әдістер мен қызметтерді икемді қолдану

арқылы NEET санатындағы жастарға жұмыс табу

немесе сапалы білім алу мүмкіндігі кеңейеді. Әр

жастың жеке қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін

ескере отырып, жобаға қатысу мерзімі екі апта

дан үш айға дейін созылуы мүмкін.

Норвегия

Ұлттық бастамалар мен бағдарламалар

«NORDBUK» бағдарламасы балалар мен

жастардың жобаларын қолдайды және олар

дың ұйымдастырушылық қабілеттерін нығайтуға

бағытталған. Бағдарламаның мақсатты тобы - 30

жасқа дейінгі балалар мен жастар.

Бағдарлама балалар мен жастарды демокра

тиялық үдерістерге қатысуға, сондай-ақ әртүрлі

елдерде (Норвегия, Швеция, Дания, Финляндия,

Исландия, Фарер аралдары, Гренландия, Аланд

аралдары) солтүстік бірегейлкті нығайтуға бағыт

талған.

«BYCO» («Баренцев облысының үйлестіру бю-

росы»).

Баренц қаласының жастар бөліміндегі ынты

мақтастық бюросы Баренцев өңіріндегі халықа

ралық жастар жобаларымен жұмыс жасайтын

жастар топтары, ұйымдары мен желілеріне кеңес

беру, ақпарат беру, жобаларды басқару дағдыла

рына үйрету және қолдаудың барлық түрлерін

ұсынады.

Қатысушы елдер: Ресей, Финляндия, Швеция

және Норвегия.

«Den fylkeskommunale oppfоlgningstjenesten»

(«Үздіксіз көмек қызметі») бағдарламасы

NEET санатына кіретін 15-тен 21 жасқа дейінгі

жасөспірімдерді әр түрлі қызметтермен қамта

масыз етуге және қолдауға бағытталған. Бағдар

лама муниципалитеттермен және мемлекеттік

органдармен ынтымақтасу арқылы іске асыры

лады. Негізгі қызмет - оқу процесін ұйымдасты

ру, жұмыспен қамту немесе басқа кәсіпке баулу.

Білім алу немесе оқыту нәтижесі, мүмкіндігінше,

университеттің аттестациялауына немесе кәсіби

біліктілігін жоғарлатуына алып келуі қажет.

Дания Королдігі

Данияның ұлттық жастар кеңесі 70 әртүрлі ұй

ымдарды тарту арқылы 600 000 астам бала мен

жас адамдармен жұмыс жасайтын қайырым

дылық мекемесі. Ұлттық кеңес 100 миллионнан

астам дат кроны қаржысына (18,2 миллион АҚШ

доллары) бірнеше жастар бағдарламаларын жү

зеге асырады.

Ұлттық бастамалар мен бағдарламалар

«ART Excel» бағдарламасы аясында жастар өз

мінез-құлқының біршама байыпты және зейінді

болуына, физикалық тынығу мен эмоционалды

тұрақтылыққа ықпал ететін әр түрлі дағдылар

ды үйренеді. Бұл курс жастардың бір-бірімен қа

рым-қатынас орнатуды үйренетін ойындар мен

іс-шаралар арқылы оқытылады. Оқыту нәтиже

сінде жастар әртүрлі адамдар топтарына ашық

болуға бейімделеді. «Әр күн сайын жаңа дос»

және «қайырымдылықтың кездейсоқ көрінісі»

секілді іс-әрекеттер студенттерге басқа адамдар

дың қажеттіліктерін түсінуге көмектеседі және

адами құндылықтарды күнделікті өмірге ин-

теграциялауға септігін тигізеді.

Жастардың мүмкіндіктерін жетілдіруге (14-

тен 17 жасқа дейін) арналған семинарлар жастар

ортасында денсаулық пен салауатты өмір салты

құндылықтарын насихаттауға бағытталған.

Семинарлар аясында жастарға өмірлік маңызы

бар дағдыларға, күйзеліс пен эмоцияларды

басқару

дың тәжірибелері үйретіледі.

Жастардың күйзеліс көзі болып табыла

тын және білім алуға кедергі келтіретін өзін-өзі

төмен бағалау, депрессия және мазасыздану

тәрізді эмоциялық проблемаларға тап болады.

Тығырықтан шығу жолының баламасы ретінде

студенттер осы проблемаларды шешу үшін көбі

несе темекі шегу, алкоголь, есірткі, агрессия және

зорлық-зомбылық жасауға, сонымен қоса

әлеуметтік өзара әрекеттесуден аулақ жүруге

тырысады.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

«Қазақстан жастары – 2018»

ұлттық баяндамасы

Dansk ICYE (Danish International Cultural Youth

Exchange) - бұл басқа да тиісті мәдениет ұй

ымдармен ынтымақтастық орнату мақсатында

дат және шетелдік еріктілерге арналған алмасу

бағдарламаларын басқаратын халықаралық мә

дени ұйым. Сондай-ақ Dansk ICYE «International

Cultural Youth Exchange» халықаралық ұйымның

тәуелсіз мүшесі және European Voluntary Service

Еуропалық еріктілер қызметінің серіктесі болып

табылады.

Алмасу бағдарламасының мақсаттары – бұл

адамдарға алдын-ала қарсылықтарды еңсеру

ге және мәдениетаралық түсіністікті дамытуға

көмектесу үшін жастар ұтқырлығын, мәдениета

ралық білім алуды және ерікті түрде халықара

лық қатысу мүмкіндігін қамтамасыз ету. Бағдар

лама шеңберінде әлемнің 40-тан астам елінде

еріктілердің ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді

уақытта болу мүмкіндігі бар.

Ұлыбритания Корольдігі

Соңғы жылдары Ұлыбритания үкіметі жергі

лікті

деңгейдегі

өкілеттіктерді

күшейтуге

алып келетін орталықсыздандыру саясатын

жүргізеді.

Мұның

нәтижесінде

жастарға

қызмет көрсету туралы шешімдер ұлттық

емес, жергілікті деңгейде қарастырылады.

Ұлттық бастамалар мен бағдарламалар

«Проблемалы отбасылар» - әлеуметтік

жағдайы төмен отбасылармен жұмыс істеу үшін

мақсатты араласу бағдарламасы. Жергілікті

билік өз өңірінде «проблемалы отбасыларды»

анықтайды және олармен байланысты орнату

міндетін орындайтын негізгі қызметкерді жүк

теп қояды.

2012 жылдан 2015 жылға дейінгі уақытта жүр

гізілген бағдарламаның алғашқы кезеңіне 448

млн. фунт стерлингі бөлінді. Жергілікті билік 120

мың отбасына көмек көрсетті.

Бағдарламасының екінші кезеңі «Troubled

Families» 2015 жылдан бастау алды, 400 000

отбасыға көмек көрсету үшін 920 миллион

фунт стерлинг бөлінді. Нәтижелер жөніндегі

жыл сай

ынғы есеппен екінші кезең 2020 жылға

дейін жүргізіледі. Бағдарламаны Коммуналдық

және жер

гілікті өзін-өзі басқару департаменті

басқарады.

«Life Chances Fund» («Өмірлік мүмкіндіктер

қоры») – бұл Ұлыбританияның үкіметімен 80

миллион фунт стерлинг шамасында берілетін

бақыт

ты

және

нәтижелі

өмір

сүруге

кедергілермен кездескен жасайтын

адамдарға

көмектесу

үшін құрылған

қор.

Қор

келісімшарттарға (әлеуметтік инвестицияларға)

https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/en/content/youthwiki/overview-United-Kingdom-England

https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/en/content/youthwiki/overview-Austria

жарналар ұсынады. Бұл келісім алты бағыт
бойынша күрделі әлеуметтік мәселелерді

шешуге арналған:

- есірткіге және алкогольге тәуелділік;

- жас балалармен жұмыс істеу (1-5 жастан

бастап);

- мектеп жасындағы балалармен жұмыс істеу;

- жастармен жұмыс істеу;

- егде жастағы адамдарға қызмет көрсету;

- салауатты өмір салтын насихаттау.

Қордың қызметі 2025 жылға дейін жоспар

ланған.

Сонымен қатар бірқатар қайырымдылық ұй

ымдар осындай бағдарламаларды іске асырады

«Action for Children» («Балаларға арналған ак-

ция») жастарға практикалық және эмоционал

дық қолдау көрсету (ересек өмірге сәтті өту үшін

қажетті дағдыларды дамыту).

«Transitions UK» (Бір кезеңнен екінші кезең

ге өту) − 14 жастан 25 жасқа дейінгі әлеуметтік

жағдайы төмен жастарға қолдау көрсету.

«Fairbridge» бағдарламасы (Фэрбридж) − 13

мен 25 жас аралығындағы жастарды қолдайды

(ынталандыру, өзін-өзі сенімді болуға және өмірін

өзгертуге қажетті дағдыларды дамыту).

Австрия республикасы

Австрия Республикасының «Jugendstrategi»

ұлттық жастар стратегиясы − 2013 жылдан

бастап заң күшіне енген басты құжаттардың бірі.

Стратегия 2013-2020 жылдар кезеңін қамтиды.

2012 жылға дейін жастарға арналған ұлттық

жоспар құрылды, бірақ ол жастар стратегиясы

ретінде аталмады. 2018 жылы оның негізгі мақ

саттары қызмет саласына өзгертіліп, өріс құрал

дары мен ақпарат көздерімен толықтырылды.

Jugendstrategie ұлттық жастар стратегиясы 4

қағидаға негізделген:

1. Жұмыспен қамту және оқыту: жастарды жұ

мысқа орналастыру, оқу жетістіктері, кәсіпкерлік;

2. Қатысушылық әлеуеті және бастама: сай

лаушылардың қатысуы, жастардың қатысуы,

еріктілер қызметі;

3. Өмір сапасы және ынтымақтастық рухы: бо

лашақ жетістіктері, денсаулық, тұрақтылық;

4. БАҚ және ақпарат: бұқаралық ақпарат

құралдарының құзыреті, ақпараттық құзырет

тілік, ақпараттық қоғам.

Ұлттық бастамалар мен бағдарламалар

«Jugendcoaching» бағдарламасы («Жастар тре

нингі») қауіп-қатер аймағындағылардың «NEET»

санатына енуіне жол бермеу, жастардың

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

осал топтарымен жұмыс істеу үшін «алдын алу

шарасы» ретінде қолданылады. Бағдарлама не

гізгі үш мақсатты топпен жұмыс жасайды:

1. Білім беру мекемелерінің соңғы оқу жылын

дағы студенттер, білім беру жүйесінен шығарылу

қаупі бар немесе әлеуметтік жағынан зардап шек

кен оқушылар;

2. NEET санаты;

3. 25 жасқа дейінгі оқыту қиындықтары бар

жастар.

Бағдарламаны Еңбек, әлеуметтік мәселелер

және тұтынушылардың құқықтарын қорғау
министрлігі мен Білім, өнер және мәдениет

министрлігі үйлестіреді. Jugendcoaching өз

өміріндегі сыни сәттерде жастарға тегін жеке

көмек көрсе

теді. Жастар жаттықтырушылары

білім беру және жұмысқа орналасу мәселелері

бойынша көмек пен кеңес береді. Бүгінгі таңда

бағдарламаға жалпы алғанда 27 500 адам

қатысты.

Еріктілер қызметі

Еріктілік Австрияда ақылы жұмыстың маңыз

ды қосымша бөлігі ретінде қарастырылады. 15

жастан асқан халықтың 46% ерікті қызметтің

кейбір түрін орындайды. Елде он екі волонтер

лық орталықтар бар, олар еріктілік қызметке

қызығушылық танытқандарға кеңес беру және

қолдау қызметтерін ұсынады. Волонтерлық ор

талықтар еріктілер мен олардың үйлестірушілері

үшін базалық және кеңейтілген форматтағы білік

тілікті арттыруды ұсынады және тәжірибе мен

ақп арат беруді қолдайды.

Жапония

Жапония Үкіметі құрылымында жастар сая

сатын іске асыруға Білім, мәдениет, спорт,

ғылым және технология министрлігі жауапты.

2001 жылы Жапония Министрлер Кабинетінің

жастарды дамытуға жәрдемдесу жөніндегі ко

митеті құрылды, ал сол жылы елдегі жастар сая

сатын дамытудың негізгі нәтижелерін көрсететін

«Жастар туралы ақ қағаз» атты жыл сайын жа

рияланатын құжат қабылданды. 2003 жылы ел

үкіметі жастарды дамытудың ұлттық страте-

гиясын мақұлдады, оның негізгі ережелері -

білім, денсаулық сақтау, еңбек және жапон

жастарының әл-ауқаты.

Негізгі мемлекеттік емес мекемелер

Жастар ұйымдарының Ұлттық кеңесі Жапо

нияның ұлттық жастар ұйымдарын біріктіреді.

Кеңес ұйымдасқан жастар қозғалысын және

жастар

ұйымдарының

ынтымақтастығын

дамыту мақсатында 1951 жылы құрылды.

Бүгінгі күні Кеңес 24 ұйымнан тұрады және

жастар саясатын қалыптастыруға, оны жүзеге

асыруға үлкен үлес қосады.

Жастарды дамыту жөніндегі Ұлттық ассамблея

Жастарды дамыту жөніндегі Ұлттық ассам

блея 1966 жылы жастар үшін республикалық дең

гейде арнайы науқандарды өткізу мақсатында

Мемлекеттік басқару, ішкі істер, пошта және те

лекоммуникациялар министрлігінің қолдауымен

құрылған. Ассамблея жалпыұлттық жастар ұй

ымдарынан, қайырымдылық қорларынан және

сарапшылардан тұрады. Сондай-ақ, облыстық

және қалалық деңгейлерде жастар дамуының

Ассамблеясы құрылды. Ассамблеяның негізгі

міндеттері - жастар дамуын насихаттау, аймақтық

науқандарды қолдау және елдегі жастар ұйымда

рының дамуын қолдау.

Жапон үкіметі жастарды дамытуға бағыт

талған 4 бағдарламаны жүзеге асырады:

Бағдарлама 1: Жастарды дамытудың ұлттық

қозғалысы

Бағдарлама жастарды дамыту жөніндегі Ұлт

тық Ассамблеяны, сондай-ақ облыстық және

қалалық деңгейлердегі Ассамблеялардың қыз

метін қолдауға бағытталған.

Бағдарлама 2. Мансап таңдауға бағдарлау

Бұл бағдарлама 2007 жылы бекітілді. Бағдар

ламаның мақсаты - жастарды мамандық таңда

уда, жастардың өз мінез-құлық ерекшелігін

қабылдау арқылы тиісті және табысты өмір

жолын таңдай білуіне көмектесу. Мансап таң-

дауға бағдарлау кеңесіне кіретін Білім,

мәдениет және ғылым министрі, Денсаулық

сақтау және әлеуметтік қамсыздандыру

министрі, Экономика және индустрия ми-

нистрі бағдарлама үйлестірушілері болып

табылады.

Бағдарлама 3. Кәмелетке толмаған құқық

бұзушылардың алдын-алу

Бағдарламаны құқық қорғау органдарының

өкілдерінен тұратын арнайы сектораралық кеңес

үйлестіреді. Бағдарламаның мақсаты: кәмелетке

толмаған құқық бұзушылық туралы алдын-алу

шараларына мемлекеттің күш-жігерін үйлестіру.

Бағдарлама 4. ЖИТС / ЖҚТБ-мен күрес

Осы бағдарлама бойынша жасөспірімдерге

жыныстық тәрбие жөніндегі білім беруге бағыт

талған іс-шаралар жүргізеді.

Жапониядағы жастар ұйымдарының қызметі

қатаң түрде реттеледі. Жапон жастары палатасы

− 20-дан 40 жасқа дейінгі адамдарды біріктіретін

коммерциялық емес ұйым. Шын мәнісінде, бұл

− АҚШ-ғы Миссури штатының Честерфилд қа

ласындағы Халықаралық жастар палатасының

басқаруымен және қолдауымен жүргізілетін

жаһандық қозғалыс.

Жапония жастар палатасы 1949 жылы соғы

стан кейінгі Жапония экономикасын тез қал

пына келтіру мақсатында Токио жастар сау

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

«Қазақстан жастары – 2018»

ұлттық баяндамасы

да-өнеркәсіп палатасы ретінде өз қызметін

бастады. Қазіргі уақытта Палатада 150 мыңға

жуық тұрақты және құрметті мүше бар.

Жапония жастар палатасы үшін негізгі

бағдарлама − әлеуметтік кәсіпкерлік рухын

дамыту. Бұдан басқа, жастар палатасының ба

лаларды өз қамқорлығына алу, атап айтқанда,

қазіргі уақытта балаларды қоғамға қосу және

оларды болашаққа дайындау жауапкершілігі

міндеттеледі.

Екінші бағыт − бұл жергілікті тұрғындармен

және мемлекеттік органдардың жергілікті қа

уымдастықтарымен белсенді қарым-қатынас

жасау, қоғамның қызметін жандандыру немесе

ынталандыру болып табылады.

Үшінші бағыт аясында аймақтық және ұлт

тық деңгейде аймақтық және ұлттық эко-

номика,

білім

беру

және

әлеуметтік

қамтамасыз

ету

саласындағы

жас

мамандардың ұстанымы тарапынан жыл

сайынғы ұсыныстарды ұсыну қызметтері

қарастырылған.

Төртінші бағыт − басқару дағдыларын да-

мытуға және әлеуметтік дамуға, еріктілер іс-

шараларын ұйымдастыруға мүмкіндік беретін

теори

ялық және тәжірибелік көшбасшылықты

оқыту бағдарламасы.

Корей Республикасы

2010 жылдан бастап Корея үкіметінің құрылы

мындағы жастар саясатын іске асыруға Гендерлік

теңдік және отбасы министрлігі жауапты.

The National Council of Youth Organizations in

Kore

(бұдан әрі - NCYOK) − (Кореядағы жастар ұй

ымдарының Ұлттық кеңесі)

Ұраны: «Shaping a world for youth» − «Жастар

үшін әлем құру»

Ұйым 1965 жылдан бастап жастардың ұйымда

су қызметіне ықпалын тигізу мақсатында үкіметті,

мектептерді, қоғамдық ұйымдар мен халықара

лық жастар ұйымдарын байланыстыратын ақпа

раттық алмасуды, жастар ұйымдары арасындағы

өзара әрекеттестікті және бірлесе зерттеуді қамти

отыра жұмыс істейді.

NCYOK Азиялық жастар кеңесінде және ха

лықаралық жастар іс-шараларында кореялық

жастарды ұсынады.

National youth policy institute

(Ұлттық жастар

саясаты институты).

1989 жылдан бастап Кореяның жастар саяса

тында зерттеулер жүргізіп келе жатқан маман

http://www.youthpolicy.org/factsheets/country/south-korea/

http://www.ncyok.or.kr/index_eng.php

(http://www.nypi.re.kr/modedg/contentsView.do?ucont_id=CTX001002&menu_nix=LGY64I70&srch_mu_lang=ENG)

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B7

%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%8F_%D0%9E%D0%9E%D0%9D

дандырылған ғылыми мекеме. Жастармен бай

ланысты негізгі және саяси зерттеулер арқылы

қоғамның болашағы үшін ұлт өсуінің жаңа

механизмдерін қалыптастыруға бағытталған.

Қызмет бағыттары:

- жастар саласындағы зерттеулер үшін базалық

статистикалық деректерді қалыптастыру;

- ұлттық жастар саясатын дамытуға жәрдемде

суге бағытталған зерттеулер жүргізу;

- жастар саясатын іске асыру тиімділігін талдау

және бағалау;

- елдегі және шетелдегі жастар саясатына

қатысты институттар арасындағы өзара тәжірибе

алмасу және ынтымақтастық.

Талдау нәтижесі көрсеткендей, шет елдердің

жастар стратегиясы білім беру мен еңбек

нарығында жастар үшін тең мүмкіндіктер

жасауға, сондай-ақ белсенді азаматтық және

әлеуметтік

интеграцияны

ынталандыруға

бағытталған. Қой

ылған мақсаттар бейресми

оқытуды, қатысуды және ерікті қызметті

насихаттау үшін жастарға бағытталған нақты

жастар бастамалары арқылы қол жеткізіледі.

Стратегиялар жеті бағыт бойынша бастамаларды

ұсынады: білім беру және оқыту; жұмыспен

қамту және кәсіпкерлік; денсаулық және әл-

ауқат; қатысу; еріктілер қызметі; әлеуметтік инте-

грация; шығармашылық және мәдениет.

2.2. ЖАСТАРДЫ ҚОЛДАУ САЛАСЫНДАҒЫ

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАР ҚЫЗМЕТІ

Қазіргі жас ұрпақ адамзат тарихындағы ең үлкен

топ болып табылады. Көптеген елдердің 60% -дан

астамы 15-24 жас аралығындағы жастар. Олар ақпа

рат алмасу, практикалық шараларды қолдану және

ықпал ету үшін теңдесі жоқ мүмкіндіктерге ие. Бірақ

олардың алдында тұрған проблемалар - климаттың

өзгеруінен жұмыссыздыққа және теңсіздіктің әртүр

лі нысандарына, сондай-ақ әлеуметтік алшақтық −

теңдессіз сипат алады; әсіресе бұл әлеуметтік осал

және маргиналданған топтардан шыққан жастар

үшін маңызды.

БҰҰ Даму Бағдарламасы (БҰҰДБ) жұмыс істей

тін Біріккен Ұлттар Ұйымы жастар проблемаларын

шешуге үлкен мән береді. БҰҰДБ БҰҰ-ға мүше мем

лекеттерге даму саласында ақысыз және саяси

емес дамуға көмек көрсетеді. БҰҰДБ 177 елде және

аумақтарда жұмыс істейді және өз қызметін үш

негізгі бағыт бойынша жүзеге асырады: 1) тұрақты

даму, 2) демократиялық басқару және бейбітшілікті

құру (3)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

Қазақстандағы БҰҰДБ-ның елдік кеңсесі

«Орталық Азиядағы зорлық-зомбылықты бол

дырмау үшін жергілікті қоғамдастықтардың

және трансшекаралық ынтымақтастықтың

тұрақтылығын нығайту» бағдарламасын іске

асыруда. Бағдарламаның ұзақтығы: 2018 жыл

дың наурызы - 2020 жылғы қыркүйек (30 ай).

«Орталық Азиядағы зорлық-зомбылық экс-

тремизмін болдырмау үшін жергілікті қоғамда

стықтың тұрақтылығын нығайту және тран

сшекаралық ынтымақтастықты нығайту»

жобасының мақсаты Орталық Азиядағы жастар

арасында зорлық-зомбылық сипатындағы экс-

тремизмнің алдын алу мен оның көріністерін

болдырмауға жәрдемдесу. Жобаның география-

сы Қазақстан, Қырғыз Республикасы, Тәжікстан

және Түрікменстанды қамтиды. Жобаны басқару

және жобаны жүзеге асыру бойынша тікелей үй

лестіруді БҰҰДБ Қазақстандағы өкілдігі БҰҰДБ

елдік кеңселері мен БҰҰДБ Стамбул Аймақтық

Хабымен тығыз ынтымақтастық арқылы жүзеге

асырады.

Бұл көп жақты жоба қауіп-қатер тобындағы

жастарға (экономикалық белсенді, бірақ

әле

уметтік және саяси өмірден, этникалық

азшылықтан шыққан оқшауланған жастар-

ды, экономикалық тұрғыдан осал жастарды

және т.б.) және олардың қауымдастықтарына

оқшауланудың

қолайсыз

салдарларын

азайту және шешу жөніндегі шаралар кешеніне

бағытталған. Жобаның басымдылығы - бұл әр

адаммен жекеше түрде тіл табысу емес,

ұжымдық тәсілді қолдану. Бұл жастарды

ұлттық және аймақтық деңгейлердегі іс-

шараларға қатыстыруға мүмкіндік береді

және жастар арасында өзара көмек көрсетудің

ұзақ мерзімді жүйесін құруға үлес қосады.

Қазақстандағы мақсатты топтар әлеумет

тік-экономикалық тұрғыдан осал топтағы жас

әйелдер мен ерлерден тұратын өзін-өзі жұ

мыспен қамтыған немесе жұмыссыздар са

натына кіретін орта мектепті бітірген оқушы

лар, кәсіптік техникалық оқу орындарының

студенттері болып табылады. Сонымен қатар,

басқа мақсатты топтар жас көшбасшылардан

құралған, олар өздерінің жеке өмір жолын та-

буға тырысатын жастарға үлгі бола алады. Бұл

жобаға жастардан басқа аудандық полиция қыз

меткерлері, психологтар мен мұғалімдер сияқты

мемлекеттік қызметкерлер тартылады.

«Youth progress Index» ЖОБАСЫ («Жастар

прогресінің индексі»)

Жастар прогресінің индексі (ЖПИ) – экономи

https://www.youthforum.org/sites/default/files/page-pdfs/Youth%20Progress%20Index.pdf)

калық көрсеткіштерге қарамастан жастар сая

сатының тиімділігін, прогресін анықтау мақса

тында қолданылатын жастардың өмір сапасын

өлшеудің негізгі құралдарының бірі болып табы

лады. ЖПИ әлемнің 102 еліне арналған дерек

терді толық талдау және 52 ел ішіндегі ішінара

талдау (шектеулі қол жетімді деректерге байла

нысты) негізінде есептеледі.

ЖПИ − Еуропадағы демократия мен сай

лауды қолдаудың халықаралық институты

(International IDEA), Демократиялық институттар

мен адам құқықтары жөніндегі бюро, Еуропа

дағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы,

«Әлеуметтік прогресс», Халықаралық жұмыс

берушілер ұйымы, «Делойт» Еуропалық жастар

форумының бірлескен бастамасы.

ЖПИ негізгі қажеттіліктер мен әл-ауқат

деңгейі бойынша елдерді бағалау үшін сенімді

және релеванттық деректерді біріктіреді. Ин-

декс жастардың әл-ауқаты деңгейін және білім

беру,

денсаулық

сақтау,

тұрғын

үй

салаларындағы

елдердің

іс-әрекеттерінің

айқын көрінісін көруге мүмкіндік береді.

ЖПИ-нің дамуы азаматтық қоғам ұйымда

рына, кәсіпорындарға және азаматтық қоғам

ұйымдарына жастардың ең өзекті қажеттілік

терін жүйелі түрде анықтауға және кедергілерді

жоюға мүмкіндік береді.

Бұл көрсеткіш стратегиялық жоспарлауды

жеңілдету құралы ретінде, сондай-ақ, белгілі бір

әлеуметтік мәселелер мен модельдерді терең

зерттеу үшін қызмет етуі мүмкін.

ЖПИ бүкіл әлемдегі жастардың өмір сапасын

бағалауға арналған. Ол білімге, денсаулық сақ-

тауға, тұрғын үйге, жұмыс орындарының

сапасына, азаматтық және саяси өмірге

қол

жеткізу

сияқты

факторлармен

байланысты мәселелер

бойынша

ел

саясатын қамтамасыз

етуге

ұсыныстар

береді. Ол 2030 жылға Тұрақты даму са

ласындағы күн тәртібі сияқты басқа да

жетекші

жаһандық

бағдарламаларды

толықтырады, бұл

прогресті

және

оны

өлшеудегі тұтастық көзқарасқа ықпал етеді.

Қазіргі уақытта жастардың әл-ауқаты туралы

сенімді халықаралық салыстырмалы деректер

жоқ.

Бұл индекс үш аспектіге негізделген: адам

ның негізгі қажеттіліктері, әл-ауқаты және

мүмкіндіктерінің негіздері. Әр компонентке

үштен алтыға дейінгі көрсеткіштер кіреді.

Жастар прогресінің индексі - аталған үш

аспекттің арифметикалық орташа мәні. Ин-

декс және оның аспектілері 0-100 балл

ауқымында өлшенеді (2.1-сурет).

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

«Қазақстан жастары – 2018»

ұлттық баяндамасы

2017 жылғы нәтижелерге сәйкес, 2.1 және

2.1-кестеде келтірілген мәліметтерден көріп

отырғанымыздай, индикаторлар бүкіл әлем бой-

ынша бір-бірінен айтарлықтай өзгеше. Жастар-

дың өмір сүру сапасына ең жоғары баға төменде

елдерге

тиесілі, Швейцария жастардың мүмкіндіктерін

бағалау бойынша, Дания «әл-ауқат негіздері»

критерийі бойынша, Финляндия «Жастар үшін

мүмкіншіліктер» критерийі бойынша көшбас-

шылық танытуда. Рейтингтің төменгі орнында

Мозамбик орналасқан (2.2-кесте).

Қазақстан ТМД елдерінің көпшілігі секілді

ЖПИ рейтингісінде орта есеппен 63 орынды ала

ды. Қазақстанның негізгі басымдылығы − бұл

адамның негізгі қажеттіліктерін қанағаттанды

ру. Қазақстан «Негізгі қажеттіліктермен қамта

масыз ету» көрсеткіші бойынша (мысалы, ауыз

су, электрмен жабдықтау сапасы, жетілдірілген

санитарияға қол жеткізу) Ресейден алдыңғы

орында. ЖПИ мәліметтері бойынша Қазақстан

да жастардың білім алу мен жұмысқа орналасу

мүмкіндіктері жоғары, алайда азаматтық белсен

ділік орташа деп бағаланады. Осы көрсеткіштің

қорытындысы бойынша жеке тұлға қауіпсіздігі,

қылмысты қабылдауы, жол-көлік оқиғалары

салда

рынан өлім-жітім, сонымен қатар, жастар

арасында өзін-өзі қол жұмсаудың жоғары

деңгейін ұлғайтуға ықпалын тигізетін жастар

денсаулығы

саласының

төмендеуі

Қазақстанның ТМД елдерінен (Армения, Гру-

зия, Белоруссия, Қырғызстан, Украина) артта

қалуына

алып

келеді.

2.1-сурет

ЖПИ ЕСЕБІНІҢ КӨРСЕТКІШТЕРІ

Тамақтану және негізгі медициналық көмек

• Ашығу
• Азық-түлік тапшылығы
• Ана өлімі
• Бала өлімі
• Жұқпалы дерттің өлімге жеткізуі

Су және тазалық сақтау

• Су құбырына қол жеткізу

•

Жетілдірілген санитарлық-техникалық мүмкіндіктерге

қол жеткізу
• Ауылдық жерлерде судың қолжетімділігі

Жеке тұлға қауіпсіздігі

• Кісі өлтіру оқиғалары
• Қылмыс қатынасы
• Зорлық-зомбылықпен кісі өлтіру деңгейі
• Жол-көлік оқиғалары салдарынан өлім-жітім көрсеткіштері
• Түнгі уақыттағы қауіпсіздік

Негізгі қажеттіліктер

Әл-ауқат негіздері

Базалық білім алуға қол жеткізу

• Жастар арасындағы сауаттылық деңгейі
• Жас әйелдер арасындағы білімді адамдар саны
• Жас ерлер арасындағы білімді адамдар саны
• Бастауыш мектеп

Ақпаратқа қол жеткізу

• Ұялы байланысқа қол жеткізу
• Интернет пайдаланушылар
• Баспасөз еркіндігінің индексі

Денсаулық

• ЖИТС/АҚТҚ өлімі
• Өзіне-өзі қол жұмсау деңгейі
• Атмосфералық ластанумен байланысты өлім саны

Экожүйенің тұрақтылығы

• Парниктік газдар шығарындылары
• Биологиялық әртүрлілік, тіршілік ету аймағы
• Ауа сапасы

Жеке адам құқығы

• Митингтерге қатысу
• Саяси құқықтар
• Сөз еркіндігі
• Жастардың сенім білдіруі

Жеке бостандық пен таңдау

• Діни сенім бостандығы
• Ерте неке қию
• Сыбайлас жемқорлық
• Өмірлік таңдау еркіндігі

Толеранттылық, бірлесу

• Көшіп келушілерге толеранттылық білдіру
• Гомосексуалистерге толеранттылықпен қарау
• Кемсітушілік және зорлық-зомбылық
• Қоғамдық қауіпсіздік

Білім алуға қол жеткізу

• Білім алу теңсіздігі
• Білім алу мен қамту деңгейі

Мүмкіншіліктер

2.1-кесте

ЖАСТАР ПРОГРЕССІНІҢ ИНДЕКСІ,
ЕЛДЕР РЕЙТИНГІСІ

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

Норвегия
Финляндия
Дания
Исландия
Швецария
Канада
Нидерланды
Швецария
Ирландия
Жаңа Зеландия
Австрия
Австралия
Германия
Бельгия
Ұлыбритания
Словения
Жапония
АҚШ
Чехия
Испания

88,94
88,59
88,54
88,39
87,32
86,55
86,53
86,47
85,16
85,07
84,89
84,41
84,41
83,34
82,62
81,99
81,36
81,32
80,87
80,85

21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.

Португалия
Эстония
Франция
Корея
Словакия
Латвия
Польша
Кипр
Хорватия
Италия
Израиль
Чили
Коста-Рика
Греция
Литва
Уругвай
Венгрия
Болгария
Сербия
Маврикий

80,55
80,55
78,50
77,40
76,99
76,43
76,26
76,24
76,05
75,71
75,68
75,66
74,32
74,26
73,76
73,48
73,20
69,38
69,05
68,81

Орын Ел Рейтинг

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

Ең алдымен, жастардың тұрғын үй мәселе-

лерін шешуге, өзіне-өзі қол жұмсау және елдің
жас азаматтары жасаған қылмыстарға назар
аудару қажет (2.2-сурет).

Жастар саясатындағы ЕҚЫҰ рөлі

Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақта-

стық ұйымы

(одан әрі - ЕҚЫҰ) әлемдегі ең ірі

аймақтық қауіпсіздік ұйымы. Ол Солтүстік
Америкада, Еуропа мен Орталық Азияда
орналасқан 57 елді біріктіреді.

ЕҚЫҰ жастардың рөлін күшейтуге және Ұй

ымның бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз

етуге жұмылдыру жөніндегі міндеттемесі оның

негізін қалаушы құжат − Хельсинки Қорытынды

актісінде тұжырымдалған және кейінгі көптеген

ЕҚЫҰ шешімдерінде көрсетілген.

2014 және 2015 жылдары қабылданған Ми-
ни

трлік Кеңесінің екі декларациясында жас-

тардың саяси, жастар әлеуетінің экономи-
калық және әлеуметтік дамуына, сондай-ақ,

ЕҚЫҰ-ның барлық үш өлшемі бойынша

қызметіне үлес қосуға мүмкіндігі бар екендігі

атап көрсетілген. Ұйым жастарды қорғауға

және зорлық-зомбылық көрінісіндегі экс-

41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.

63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.

Румыния
Аргентина
Панама
Черногория
Армения
Грузия
Эквадор
Албания
Македония
Ямайка
Беларусь
Малайзия
Бразилия
Перу
Колумбия
Тунис
Түркия
Қызғызстан
Парагвай
Украина
Мексика
Доминикан
Республикасы
Қазақстан
Молдова
Россия
Таиланд
Боливия
Шри Ланка
Филлипины
Ливан
Никарагуа

68,19
67,98
66,91
66,53
66,67
66,25
64,85
64,66
64,40
64,07
63,89
63,37
63,36
63,28
63,25
62,71
62,38
62,37
62,29
62,08
61,94
61,07

60,88
60,87
60,84
60,66
60,52
60,24
60,06
58,46
57,32

72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.

Марроко
Индонезия
Сальвадор
Монголия
Иран
Египет
Гондурас
Оңтүстік Африка
Непал
Ботсвана
Гватемала
Намибия
Гана
Индия
Бангладеш
Камбоджа
Сенегал
Руанда
Малави
Зимбабве
Пәкістан
Уганда
Танзания
Бенин
Камерун
Эфиопия
Буркина-Фасо
Лесото
Либерия
Мали
Мозамбик

57,09
56,92
56,05
55,65
55,17
54,26
54,06
53,56
53,27
53,12
52,91
49,63
49,47
48,61
47,85
47,14
46,60
44,18
41,27
41,03
40,09
39,44
37,64
37,61
36,90
36,19
36,07
35,38
34,45
34,30
35,53

Орын Ел Рейтинг

2.2-сурет

ЖАСТАР ПРОГРЕССІНІҢ ИНДЕКСІ,
ҚАЗАҚСТАННЫҢ КӨРСЕТКІШТЕРІ,
2017 ЖЫЛ

Тамақтану және негізгі медициналық көмек - 96,09

• Аштық - 100
• Азық-түлік тапшылығы - 96,85
• Жұқпалы дерттің өлімге жеткізуі - 98,35
• Бала өлімі - 87,74
• Жұқпалы ауру салдарынан өлім-жітім көрсеткіштері - 97,25

Су және тазалық сақтау - 70,63

• Су құбырына қол жеткізу - 61,37

• Жетілдірілген санитарлық-техникалық құрылғыларға
қол жеткізу - 97,14
• Судың қолжетімділігі (ауылдық жерлерде) - 77,11

Тұрғын үй жағдайы – 70,71

• Электр қуатының қолжетімділігі - 100
• Қолжетімді баспананың болуы - 32,43
• Электр қуатымен қамтудың сапалы - 59,13

Жеке тұлға қауіпсіздігі - 61,18

• Кісі өлтіру оқиғалары - 81,50
• Зорлық-зомбылықпен кісі өлтіру деңгейі - 75,00
• Қылмыс қатынасы - 50,00

•

Жол-көлік оқиғалары салдарынан өлім-жітім көрсеткіштері - 60,42

• Түнгі уақыттағы қауіпсіздік - 50,79

Жастар прогрессінің индексі –

63/102

Жалпы ішкі өнім –

45/154

Негізгі қажеттіліктер – 74,12

Әл-ауқат негіздері – 60,96

Базалық білім алуға қол жеткізу - 98,80

• Әйелдерге арналған білім беру - 99,68
• Жастарды білім алумен қамтудағы гендерлік тепе-теңдік - 92,67
• Орта біліммен қамту - 100
• Бастауыш мектеп - 99,57
• Сауаттылық деңгейі - 100

Ақпаратқа қол жеткізу - 71,32

• Интернет пайдаланушылар - 79,00
• Баспасөз еркіндігі - 45,45
• Ұялы байланыс пайдаланушылары - 93,22

Денсаулық - 46,62

• ЖИТС/АҚТҚ өлімі - 99,23
• Өмір сүрудің орташа жасы - 47,62
• Өзіне-өзі қол жұмсау деңгейі - 16,95
• Жастар өлім-жітімі (жұқпалы аурулардан емес) - 17,32

Экожүйенің тұрақтылығы - 36,04

• Ауа сапасы - 41,82
• Биологиялық әртүрлілік - 40,89
• Парниктік газдар шығарындылары - 46,30
• Атмосфералық ластанумен байланысты өлім саны - 36,21

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

«Қазақстан жастары – 2018»

ұлттық баяндамасы

тремизм  мен  терроризмнің  алдын  алу  мен
жоюға,  мәдениетаралық және  конфессияара-
лық  диалогты,  білім  беруді, толеранттылықты
және  саяси  өмірге  қатысуды ынталандыруға
аса үлкен назар аударады.

ЕҚЫҰ Батыс Балқандағы, Шығыс Еуропа,

Оңтүстік Кавказ және Орталық Азиядағы өріс

құрылымдарымен жобалар мен іс-шаралар бой-

ынша жұмыс жүргізілуде:

Босния мен Герцеговинадағы Миссияның

жастар консультативтік тобы жастарға Мис-

сияның қызметін жүзеге асыру туралы

өздерінің

ұстанымдарын айтуға мүмкіндік

береді.

Астанадағы Бағдарламалық Кеңсе қол-

дауымен  жұмыс  істейтін  Орталық  Азия
жастары желісі  жыл  сайын  аймақтағы  әртүрлі
елдердің  студенттері  ЕҚЫҰ  құндылықтары  мен
қағидаларына

сәйкес

өңірлік

қауіпсіздікті

қамтамасыз ету туралы өздерінің көзқарастарын
білдіріп талқылайды.

Албаниядағы және Сербиядағы Миссия екі ел-

дің жастары үшін «жазғы мектептерді» ұйым-

дастырады, мәдениетаралық үнқатысуды ны-

ғайтады, алалаушылық пен таптауырындарға

қарсы тұру үшін өзара түсіністік пен ынтымақ-

тастықты тереңдетеді.

• Албания мен Сербиядан келген жастардың

өкілдеріне қарым-қатынас, ынтымақтастық және

диалог құру жөніндегі күш-жігерлерін қолдайды.

ЕҚЫҰ-ның келесі іс-шаралары шеңберінде

жастардың пікірлері тыңдалады:

• Министрлер Кеңесінің отырыстарында;

• Тұрақты кеңес отырыстарында;

• Демократиялық институттар мен адам

құқықтары жөніндегі бюросы, Аз ұлттар істері

жөніндегі Жоғарғы комиссары өткізетін іс-шара

ларда;

• Адами өлшемдерді жүзеге асыру бойынша

шолу отырыстарында;

• Далалық операцияларда;

• ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының іс-ша-

раларында;

• Жерорта теңізі мен Азияның байланыс топ-

тарында;

• ЕҚЫҰ-ның Қауіпсіздік күндері аясындағы

іс-шараларда.

Еуропалық Одақ бағдарламалары

Жалпы еуропалық аймақтағы ұйымдасты

рылған жастар ортасына халықаралық ұйымдар

дың, мәселен, Еуропа Кеңесі (ЕК) және ұлтүстілік

құрылымдар, атап айтқанда, Еуропалық Одақ

(ЕО), Еуропалық Парламент (ЕП) және басқа да

мемлекеттік құрылымдардың мақсатты іс-әре

кеттерін жүзеге асырумен байланысты тәжіри

белермен сипатталады.

Еуропалық тәсіл жастарды қоғамға интегра-

циялау, еңбек нарығындағы бәсекеге қабілет-

тілігін арттыру, жастарға арналған «өмір сүру

алаңдары» ретінде қызмет атқаратын жастар

ұйымдарына

құқықтық және әлеуметтік

қолдауды қамтамасыз ету үшін мемлекеттің

айқын жауапкершілігін білдіреді. Жастарды

жұмыспен қамту, жұмыссыздықпен күрес және

жастар жобаларын дамытуға ерекше назар

аударылады. Еуропалық Одақ пен Еуропа

Кеңесінде қабылданған нормативтік құ

жаттардың жиынтығы құқықтық қолдау ретінде

қызмет атқарады.

Еуропалық Комиссияның Erasmus+ бағдарла

масы жеті жылдық мерзімге арналған (2014-2020

жж.). ЕО-тың әр түрлі бағдарламалары мен құрал

дарын, соның ішінде төрт халықаралық ынты

мақтастық бағдарламаларын (Tempus, Erasmus

Mundus, Alfa және Edulink) біріктіреді. Бағдарлама

білімге, кәсіби дайындыққа бағытталған, жастар

және спорт бағдарламасы оннан астам әртүрлі

құралдарды қамтиды, оларға қатысу ережелері

түрлі елдердің өкілдері үшін әртүрлі болады.

Бағдарламаның құрылымдық бөліктері

құралдарға бөлінеді. Кейбір құралдарда тек қана

бағдарламаға енетін таңдаулы елдердің азамат

тары мен ұйымдары (ЕО, Исландия, Лихтенштейн,

Македония, Норвегия, Түркия, Швейцария) қаты

са алады. Басқа құралдар бағдарлама байқауына

серіктес елдердің (барлық басқа елдердің) өкіл

деріне ашық түрде қатысуға мүмкіндік береді.

Erasmus+ бағдарламасының негізгі құрылы

мы:

1 Негізгі қызмет түрі: Жеке тұлғаларды оқы

туға арналған мобильділік:

• Бірлескен магистр дәрежесі (Key Action 1

Joint Master Degrees);

Жеке адам құқығы - 48,91

• Минингтерге қатысу - 38,68
• Сөз еркіндігі - 25,00
• Саяси құқықтар - 12,5
• Жеке меншік құқығы - 30,00
• Жастардың парламентке қатысуы - 0,00
• Жастардың полицияға сенімі - 52,05

Жеке бостандық пен таңдау

• Сыбайлас жемқорлық - 11,25
• Ерте неке қию - 90,91
• Діни сенім бостандығы - 0,00
• Контрацепцияға сұраныс - 67,47
• Жастардың сыбайлас жесқорлыққа көзқарасы - 51,00

Толеранттылық, бірлесу

• Көшіп келушілерге толеранттылық - 30,00
• Діни төзімділік - 100
• Гомосексуалистерге толеранттылық - 9

Жоғары білім алуға қол жеткізу - 66,03

• Білім алу теңсіздігі - 66,03
• Жоғары білім алу - 46,04
• Жоғары білім алудың орташа ұзақтығы - 44,42

Мүмкіншіліктер

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

• Кредиттік мобильділік (Key Action 1 Credit

Mobility);

• Жастар және жастармен жұмыс жасайтын

тұлғаларға арналған мобильділік (Key Action 1

Mobility of Young People and Youth Workers);

2 Негізгі назар аудару: Инновациялар және

озық тәжірибелермен алмасу мақсатында ын

тымақтастық орнату:

• Жоғары білім беру саласы әлеуетін қалып

тастыру (Key Action 2 Capacity Building in Higher

Education);

• Білім беру, оқыту және жастар саласындағы

стратегиялық әріптестік (Key Action 2 Strategic

Partnerships in the Field of Education, Training and

Youth);

• Білім Альянстары, кәсіби дағдылар Аль-

янсы (Key Action 2 Knowledge Alliances,

Sektor Skills Alliances);

3 Негізгі қызмет түрі: Жүйелік реформаларды

қолдау

• Жастар саласындағы құрылымдық диалог

(Key Action 3 Structured Dialogue Youth);

• Спорт.

«Structured Dialogue» жобасы (2.Құрылым-

дық диалог)

«Құрылымдық диалог» − жастар саясаты сала

сындағы еуропалық ынтымақтастықтың басым

дықтарын іске асыру үшін жастар мен шешімдер

қабылдаушы тұлғалар арасындағы қарым-қаты

нас орнату құралы болып табылады. Жоба жастар

дың еуропалық саясатын қалыптастыру және оны

әзірлеу үдерісі барысында жастардың ой-пікірлерін

ескерілуін қамтамасыз етуге бағытталған.

«Құрылымдық диалог» − бұл азаматтық қоғам

мен ынтымақтастықты кеңейтуге және жастардан

тікелей түрде ақпарат алуды көздейтін Еуропалық

Комиссия жүргізетін кеңес беру процесі.

«Құрылымдық диалог» ең басты іс-шара болып

табылатын Еуропалық жастар конференциясын

ұйымдастырады. Конференция ағымдық жылдағы

ЕО-та төрағалық ететін Еуропалық Одақ елімен жүр

гізіледі.

Негізгі әдістер мен принциптер:

• «Structured Dialogue» ұзақтығы 18 ай жұмыс

мерзіміне негізделген және осы кезеңде еуропа

лық ынтымақтастықтың басым бағыттарына сәй

кес келетін жалпы тақырыппен белгіленеді. Әрбір

төрағалық ететін ЕО ел өз төрағалығы мерзімінде

өзекті болып табылатын жалпы тақырыпқа сәй

кес белгілі бір тақырыпты таңдай алады. Тақырып

ЕО Жастар істері жөніндегі Министрлер Кеңесімен

мақұлданады;

http://ec.europa.eu/youth/policy/implementation/dialogue_en.htm

http://ec.europa.eu/youth/tools/youth-in-action_en.htm

• «Structured Dialogue» − мүше мемлекеттер дең

гейінде жастармен және жастар ұйымдарымен

бірлесе отырып, Еуропалық Одақ Төрағасы ұй

ымдастырған ЕО жастар конференцияларында,

сондай-ақ, Еуропалық жастар апталығында кеңес

беруі тиіс.

Жобаның нәтижелігі жастар мен жастар ұйымда

рының тікелей қатысуына байланысты. Әрбір 18 ай

лық жобалық цикл барысында барлық ЕО елдерінде

ұлттық деңгейде жастар мен жастар ұйымдарының

консультациялары өткізіледі. Әр елде жобаға қаты

су үшін ұлттық жұмыс топтары ұйымдастырылады,

олар:

• жастар ісі жөніндегі министрліктер өкілдері;

• ұлттық Жастар Кеңесі;

• жергілікті және аймақтық Жастар Кеңесі;

• жастар ұйымдары;

• жастармен жұмыс жасайтын қызметкерлер;

• барлық қоғам топтарындағы жас адамдар;

• әлеуметтанушылар, психологтар және жастар

саласындағы т.б. зерттеушілер.

«Жастар қозғалыста» бағдарламасы («Youth in

Action Programme»)

«Youth in Action Programme» бағдарламасы Еуро

палық әртүрлілік мәнмәтініде бейресми білім беру

тәжірибесімен алмасу мақсатында 13-30 жас

аралығындағы

жастарға

мүмкіндік

беруге

бағытталған.

2014 жылға дейін бағдарлама ЕО саясатын іске

асырудың негізгі құралы болды. Еуропадағы жастар

саясатының негізгі басымдықтары: еуропалық

азаматтық, жастардың қатысуы, мәдени

әртүрлілік және мүгедектігі бар жастарды тарту.

Бағдарламаны іске асыру жоспары 2007-2013

жылдарға арналған және бұрынғы 2000-2006 жж.

«Жастар» бағдарламасының қағидаттарына негіз

делген. 2014 жылы «Жастар қозғалыста» бағдарла

масы және тағы басқа жастар саясаты саласындағы

алты бағдарлама 2014-2020 жылдарға арналған

«Erasmus+» бағдарламасына біріктірілді.

Бағдарламаның мақсаты − жастардың арасын

да еуропалық ынтымақтастық пен азаматтылық

идеяларын алға жылжыту және оларды болашақ

Еуропа қоғамдастығын құруға тарту, болып

табыла

ды.

«Жастар

қозғалыста»

бағдарламасының басым бағыттарының бірі -

ерекше қажеттілігі бар жастарға

арналған

бағдарламалар бойынша (мысалы, мәдени,

географиялық,

әлеуметтік-экономикалық

жағдайлары жеткіліксіз немесе денсаулық жағдайы

шектеулі аймақтардағы жастарға) жобаларға қа-

тыстыру болып табылады. Бағдарлама «бағдар-

лама елдеріне» енетін Еуропалық Одаққа мүше

27 елге, Еуропалық экономикалық аймақтың

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 2

ЖА

ТАР

САЯСА

ТЫН

ІСКЕ

СЫРУ

АҒЫ

ХА

ЛЫҚАР

ЛЫҚ

ЖІРИБЕ

«Қазақстан жастары – 2018»

ұлттық баяндамасы

3 еліне (Исландия, Норвегия және Лихтенш-

тейн) және Еуропалық Одаққа мүшелікке үміткер
(Түркия) елге бағытталған.

«Жастар қозғалыста» бағдарламасы Шығыс

Еуропа және Кавказ елдерімен (EECA): Армения,

Әзірбайжан, Беларусь, Грузия, Молдова, Ресей,

Украина елдерімен ынтымақтастықты қолдай

ды.

Шығыс Еуропа және Кавказ елдерімен бағдар

ламалық ынтымақтастықтың мақсаттары

(EECA):

• жастар арасындағы диалогты, төзімділік пен

ынтымақтастықты қолдау арқылы әлемдегі бей

бітшілікті нығайтуға үлес қосу;

• ұзақ мерзімді және тұрақты ынтымақ-

тастықты дамыту;

• Еуропалық Одақ пен EECA елдеріндегі мемле

кеттік емес және мемлекеттік құрылымдар ара

сында жастар жұмысы және ноу-хау саласында

тәжірибе алмасу;

• EECA аймағындағы еріктілер секторын және

азаматтық қоғамды дамыту.

Еуропалық жастар форумы (ЕЖФ)

− 1996

жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан Еуропа

дағы жастардың ұлттық кеңестері мен халықа

ралық жастар кеңестерінің платформасы.

ЕЖФ 41 ұлттық жастар кеңесін және 63 ха

лықаралық жастардың үкіметтік емес ұйымда

рын біріктіреді, барлығы Еуропадан 104 ұйым.

Миссиясы: Форум жастар өмір деңгейін артты

ру мақсатында жеке адам мен өз ұйымдарының

қажеттіліктері мен қызығушылықтарын қорғау

арқылы қоғам өміріне белсене қатысуға мүмкін

дік беру бағыты бойынша жұмыс жасайды.

Мақсаттары:

•

Жастар мен жастар ұйымдарының

қоғамға, сондай-ақ, шешімдер қабылдау процесі

не қатысуы;

• Халықаралық ұйымдарға, атап айтқанда Еу

ропалық Одаққа, Еуропа Кеңесіне және Біріккен

Ұлттар Ұйымының жастар мен жастар ұйымда

рына қатысты саяси мәселелер шешіміне оң

ықпал етеді;

• Сенімді және барабар қаржыландыруды

қамтамасыз ету мәселелерін шешу процесіне

ұлттық және халықаралық деңгейдегі тәуел

сіз жастар ұйымдарына жастардың қатысуын

қамтамасыз етеді;

• Еуропа жастарының арасында идеялар

мен тәжірибелер алмасу, өзара түсіністік, тең

құқықтар және мүмкіндіктермен алмасуға жәр

демдесу;

• Мәдениетаралық өзара әрекеттестікті, де

мократияны, өзара құрметті, әртүрлілікті, адам

құқықтарын, белсенді азаматтық ұстанымды

және ынтымақтастықты қолдау;

• Әлемнің басқа өңірлеріндегі жастардың жұ

мысын дамытуға үлес қосу.

Жетекші шет елдердің тәжірибесін талдау

нәтижесі осы елдердегі жастар саясатын дамы-

туына бағытталған бірнеше мақсатты бағыттар

дың, оның ішінде жастар ұйымдарының дамыған

желісі, түрлі мемлекеттік және жергілікті жастар

ды қолдау бағдарламаларының (оқыту, қайта

даярлау, жұмысқа орналасу, кәсіптік бағдарлау,

қайта әлеуметтендіру, әлеуметтік өмір, еріктілерді

көтермелеу) бар болуымен ерекшеленетіні бай

қалды.

Жастар саясатын іске асырудағы ұсынылған

халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, келесі

ұсыныстарды атап өтуге болады:

- Жастар прогресі индексінің негізгі көрсет

кіштерін зерделеу және осы рейтингте Қазақстан

позициясын жақсарту жоспарын құру;

- Шет елдерде жастар саясатын жүзеге асы-

рудың тиімділігі көбінесе жастармен жұмыс

жасайтын мамандарды кәсіби даярлаумен

байланысты. Қазіргі уақытта Қазақстан Рес-

публикасының Кәсіптер мен мамандықтар

жіктеуішінде «Жастармен жұмыс жасайтын

маман» мамандығы жоқ. Мұндай маман-

дықтар мен кафедралардың ашылуы жастар-

мен жұмыс жасайтын кәсіби кадрларды дайын-

дауға мүмкіндік береді.

- Қазақстанда мемлекеттік бағдарламалар

мен жастарды қолдаудың көптеген жобалары

жүзеге асырылуда. Келешекте әртүрлі санаттағы

жастармен (шет елдерде қолданылатын) атау

лы (нүктелі) жұмысты жалғастыру мақсатында

аталған бағдарламалардың күшті және әлсіз

жақтарын, тиімділігін айқындауға мүмкіндік бе

ретін зерделеу ұсынылады;

- Бір жағынан мемлекет тарапынан реттелетін,

ал екінші жағынан айтарлықтай әртүрлі және

құрылымданған Жапониядағы жастар ұйымда

рының (жапон жастары палатасы) қызмет ету

тәжірибесі қызығушылық тудырады;

- Мемлекет тарапынан жастардың әлеуметтік

осал топтарына деген назарын және Қазақстан

Республикасындағы Жастарды әлеуметтендіру

және жұмыспен қамту жөніндегі жол картасы

(NEET) енгізудін ескере отырып, қауіп-қатерге тап

болған жастармен жұмыс жасаудың «алдын алу

шаралары» бойынша Австрия Республикасын

дағы тәжірибесі пайдалы болуы мүмкін;

- Қазақстан Республикасы Қоғамдық даму

министрлігінің құрылымын қайта құруды ескере

отырып, біз Корея Республикасының Гендерлік

теңдік және отбасы министрлігінің қызметін зер

делеу орынды деп есептейміз.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 3

ӨСКЕ

ЛЕ

РПАҚТЫҢ

ДЕ

САУ

ЛЫҒЫ

БО

АҚЫ

ТЫ

3.1. ЖАСТАР ДЕНСАУЛЫҒЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН

ӘЛЕУМЕТТІК-МАҢЫЗДЫ АУРУЛАР

Жас ұрпақтың денсаулығы мәселесінің өзек

тілігі сөзсіз. Денсаулықтың нашарлығы өмір сүру

сапасын күрт төмендетеді, адамның қоғамға

белсене қатысу қабілеттілігіне әсер етеді. Ден

саулық сақтаудың тиімді жүйесі дамыған қоғам

белгілерінің бірі болып табылады. Жастардың

денсаулығы адам дамуының маңызды құрамдас

бөлігі. Бұл келесі себептерге байланысты. Бірін-

шіден, жас адамдар ауруларының ерекше

профилі бар және олар туралы жастар

арасында

ақпараттану

деңгейін

арттыру

арқылы

алдын алуға болады. Екіншіден,

жастардың денсаулығының жағдайы көбінесе

болашақ өмірінің сапасын анықтайды. Осы

тұрғыдан алғанда, жастар денсаулығын ескеру

қажет, өйткені өмір салты, жаман әдеттер

(темекі шегу, алкогольді ішімдіктер, есірткілер)

орта

және

егде

жастағы

адамдардың

денсаулығына қатты әсер етеді.

Әлеуметтік-маңызды аурулар

– әлеуметтік -

экономикалық

жағдайлардан

туындайтын,

қоғамға

зиян келтіретін және адамның

әлеуметтік қорға

луын талап ететін аурулар.

Туберкулезбен сырқаттанушылық

2017-2018 жылдарға арналған Дүниежүзілік

Экономикалық Форумның Жаһандық бәсекеге

қабілеттілік индексінің Есебі бойынша мәлімет

терге сәйкес, Қазақстан Республикасы «Тубер

кулездің таралуы» («Tuberculosis incidence») фак

торы бойынша 2017 жылы 2016 жылмен (137 ел

арасында 137 орын) салыстырғанда 2 позицияға

3.1-кесте

АЛҒАШҚЫ РЕТ ТУБЕРКУЛЕЗ ДИАГНОЗЫМЕН
ТІРКЕЛГЕН 15-29 ЖАС АРАЛЫҒЫНДАҒЫ
НАУҚАСТАРДЫҢ САНЫ, 2016-2017 ЖЖ.

Дерек көзі: ҚР ДСМ

3 310

138
246
330
212
140
208
194
150
218
176
384
129
103
194
248
240

2016 ж.

2017 ж.

2 685

112
204
241
179
102
152
144
133
169
132
400

87
93

153
192
192

Өңірлер

Қазақстан Республикасы
Ақмола облысы
Ақтөбе облысы
Алматы облысы
Атырау облысы
Батыс Қазақстан облысы
Жамбыл облысы
Қарағанды облысы
Қостанай облысы
Қызылорда облысы
Маңғыстау облысы
Оңтүстік Қазақстан облысы
Павлодар облысы
Солтүстік Қазақстан облысы
Шығыс Қазақстан облысы
Астана қаласы
Алматы қаласы

Қазақстан Республикасы

Ақмола облысы

Ақтөбе облысы

Алматы облысы

Атырау облысы

Батыс-Қазақстан облысы

Жамбыл облысы

Қарағанды облысы

Қостанай облысы

Қызылорда облысы

Маңғыстау облысы

Оңтүстік Қазақстан облысы

Павлодар облысы

Солтүстік Қазақстан облысы

Шығыс Қазақстан облысы

Астана қаласы

Алматы қаласы

3.1-сурет

СӘЙКЕС ЖАСТАҒЫ 100 МЫҢ ТҰРҒЫНҒА
ШАҚҚАНДАҒЫ ТУБЕРКУЛЕЗГЕ
ШАЛДЫҚҚАНДАРДЫҢ САНЫ (15-29 ЖАС)

Дерек көзі: ҚР ДСМ

74,8

76,1

106,8

63,1

137,0

81,4

70,8

54,9

76,0

104,7

102,7

69,2

61,3

85,8

58,1

103,3

48,6

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 3

ӨСКЕ

ЛЕ

РПАҚТЫҢ

ДЕ

САУ

ЛЫҒЫ

БО

АҚЫ

ТЫ

көтеріліп, 90 орынды иеленді.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау

министрлігінің (бұдан әрі - ҚР ДСМ) мәліметтері

бойынша, 2017 жылы 15-29 жас аралығындағы

алғашқы рет (туберкулез) диагнозбен ауыратын

науқастардың жалпы саны 2 685 адамды құрады.

Оның ішінде 1350 ер адам және 1335 әйел.

2017 жылы 2019 жылмен салыстырғанда 15-

29 жас аралығындағы алғаш рет диагноз (тубер

кулез) қойылған науқастардың саны төмендеген.

Оңтүстік Қазақстан облысын қоспағанда, барлық

өңірлерде бұл көрсеткіштің төмендеуі байқалады

(3.1-кесте).

Жастар арасында туберкулез ауруының анық

сипатын сәйкес жастағы 100 000 тұрғынға шаққан

дағы есептеу нәтижесінен көруге болады (3.1 сур.).

2017 жылдың қорытындысы бойынша «сәйкес

жастағы 100 мың тұрғынға шаққандағы туберку

лезге шалдыққандардың саны» көрсеткіші бойын

ша келесі өңірлерде жағдай күрделі сипат алуда:

Атырау (137), Ақтөбе (106,8), Қызылорда (104,7),

Маңғыстау (102,7) облыстары және Астана қаласы

(103,3).

2017 жылы жастар арасында туберкулез ау

руына шалдығудың төменгі көрсеткіштері Алматы

қаласында (48,6), Шығыс Қазақстан (58,1), Павло

дар (61,3), Алматы (63,1), Оңтүстік Қазақстан (69,

2) облыстарында анықталған.

Қатерлі ісікпен сырқаттанушылық

2017 жылы 15-29 жас аралығындағы Қазақстан

Республикасы халқының арасында алғашқы рет

қатерлі ісік диагнозымен тіркелгендер саны 692

адамды құрады.

2017 жылы 15-29 жас аралығындағы тұлғалар

дың қатерлі ісік ауруларының саны (алғашқы рет

анықталған диагнозбен) 2016 жылмен салысты

рғанда 53 бірлікке (3.2-сурет) азайған.

Онкологиялық патологиямен сырқанттанушы

лар арасында әйелдер саны басым (62,3 %) (3.3-су

рет).

Қазақстан Республикасында орташа алғанда

жастар арасында қатерлі ісік аурулары (алғашқы

рет диагнозбен анықталғандар) халықтың 100

мың тұрғынына шаққанда 17,3 бірлікті құрайды.

Өңірлер бойынша жас адамдар арасындағы қа

терлі ісік ауруын талдауда ең қолайсыз жағдай

Астана қаласында байқалады (49 оқиға). Онкопа

тологиямен ауыратын жастар саны келесі өңірлір

де республикалық орташа көрсеткіштен жоғары:

Қарағанды облысы (20,1 оқиға), Жамбыл облысы

(20 оқиға) (3.4-сурет).

Психобелсенді заттарды пайдалану және ал-

коголизм

2017 жылы психикалық белсенді заттардың

қолданылуына байланысты психикалық бұзылу

лар мен мінез-құлық бұзылулары бар 15-29 жас

аралығындағы жастардың жалпы саны 4 256

адамды құрады.

Осы санаттағы жастардың көбі Шығыс Қа

зақстан облысында (1 168), Астана (608), Жамбыл

(303) және Қызылорда облысында (296) тұрады

(3.5-сурет).

Жасөспірімдер мен жастардың алкогольді

тұтыну проблемасы қазіргі заманғы қоғам үшін

өте маңызды, өйткені ол жас ұрпақтың денсау

лығына, өмір сүру ұзақтығына, жұмыс қабілеттілі

гіне және т.б. әсер етеді. Алкогольді ұзақ мерзімді

және жиі қолданылу алкоголизмге әкелуі мүмкін.

Алкоголизм − созылмалы ауру, ол алкоголді ұзақ

уақыт қолданып, психикалық және физикалық

денсаулығының бұзылуына, сондай-ақ әлеуметтік

бейімсізденуге әкеліп соғатын алкогольге тәуел

ділікпен сипатталады.

Қазақстан Республикасында 2017 жылы 18-29

жас аралығындағы алғаш рет анықталған алко

15-17 жас

18-23 жас

24-29 жас

3.2-сурет

АЛҒАШҚЫ РЕТ ҚАТЕРЛІ ІСІК ДИАГНОЗЫМЕН
ТІРКЕЛГЕН 15-29 ЖАС АРАЛЫҒЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ХАЛҚЫНЫҢ
САНЫ

Дерек көзі: ҚР ДСМ

2016 ж.

2017 ж.

барлығы:

745

692

2016

ж.

2017

ж.

Ерлер Әйелдер

3.3-сурет

АЛҒАШҚЫ РЕТ ҚАТЕРЛІ ІСІК СЫРҚАТЫМЕН
ТІРКЕЛГЕН 15-29 ЖАС АРАЛЫҒЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ХАЛҚЫНЫҢ
САНЫ, ГЕНДЕР БОЙЫНША, 2017 Ж.

Дерек көзі: ҚР ДСМ

431

261

2017

ж.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ТАР

АУ 3

ӨСКЕ

ЛЕ

РПАҚТЫҢ

ДЕ

САУ

ЛЫҒЫ

БО

АҚЫ

ТЫ

голизмнің саны 2 193 оқиғаға тең. Өңірлер бой

ынша 100 мың тұрғынға шаққандағы алкоголизм

оқиғаларының ең көп саны (18-29 жас) Шығыс Қа

зақстан (305,3), Қызылорда (169,3) өңірлері мен

Астана қаласында (110) тіркелген (3.6-сурет).

3.4-сурет

15-29 ЖАС АРАЛЫҒЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫ ЖАСТАРЫНЫҢ ҚАТЕРЛІ
ІСІК АУРУЛАРЫ, 2017 Ж.

Дерек көзі: ҚР ДСМ

118

12,4

13,8

14,2

14,6

15,1

15,2

15,7

15,8

16,9

17,2

18,2

20,1

100 мыңға шаққандағы сырқаттанғандар
саны
Онкопатологиямен сырқаттанғандар саны

Қостанай облысы

Оңтүстік Қазақстан облысы

Атырау облысы

Алматы облысы

Ақтөбе облысы

Шығыс Қазақстан облысы

Солтүстік Қазақстан облысы

Алматы қаласы

Қызылорда облысы

Батыс Қазақстан облысы

Маңғыстау облысы

Ақмола облысы

Павлодар облысы

Жамбыл облысы

Қарағанды облысы

Астана қаласы

Атырау облысы

Алматы қаласы

Ақмола облысы

Қарағанды облысы

Алматы облысы

Маңғыстау облысы

Павлодар облысы

Солтүстік Қазақстан облысы

Ақтөбе облысы

Оңтүстік Қазақстан облысы

Батыс Қазақстан облысы

Қостанай облысы

Қызылорда облысы

Жамбыл облысы

Шығыс Қазақстан областы

Астана қаласы

3.5-сурет

15-29 ЖАС АРАЛЫҒЫНДАҒЫ ЖАСТАРДЫҢ
ПСИХОБЕЛСЕНДІ ЗАТТАРДЫ ҚОЛДАНУҒА
БАЙЛАНЫСТЫ ПСИХИКАЛЫҚ ЖӘНЕ
МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ БҰЗЫЛУЛАРЫНЫҢ ТАРАЛУЫ,
2017 Ж.

Дерек көзі: ҚР ДСМ

123

139

140

144

166

198

209

231

262

296

330

608

1168

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Национальный доклад «Молодежь Казахстана – 2018» - часть 2