содержание   ..  30  31  32  33  34  35  36  37  38  39  40  ..

Негізгі бөлім

Қазақстан Республикасының Евразиялық аймаққа кіруі, ХХІ ғасырға аяқ басуы ел Президентінің «Қазақстан-2030» атты стратегиялық бағдарламасына сәйкес жаңа техника мен технология үдерістерінің дамуы келешекте жоғары оқу орындарында білім беру қандай бағытта өрбуі керек деген өзекті мәселе туғызады.

Заманның жаңа даму сатысында білім беру жүйесі қоғамның жаңа экономикалық саясат, әлеуметтік және интеллектуалдық деңгейіне сай келуі тиіс. Осыған орай білімнің мақсаты, мазмұны және оны оқыту тәсілдері қайта қаралып, оқу жүйесін реттеу, ұйымдастыру мәселелері зерттеліп, өз шешімін табуды қажет етеді.

Жања адамды тєрбиелеу мен оќытуда жоѓары мектептің алатын орны ерекше. Оныњ ќызметі ‰немі дамуда. Жања заман талаптарына сєйкес жоѓары мектептіњ дамуы кµптеген ќоѓамдыќ- єлеуметтік мєселелерді шешуді ќамтамасыз етуі керек. Жоѓарѓы мектептіњ алдына ќойѓан ењ бірінші маќсаты- ќоѓамѓа ќажетті жоѓары білімді мамандарды даярлау.

Мамандардыњ пікірінше ХХІ ѓасырда тиімді білім беру ж‰йесін жасайтын жас ±рпаќтыњ аќыл ой жєне рухани потенциалын барынша дамытуѓа м‰мкіндігі бар ±лт ќана озат бола алады. ХХ ѓасыр аяѓы мен ХХІ ѓасырдың басында ѓылыми техникалыќ прогрестіњ жєне аќпарат кµлемініњ µсуі жоѓары оќу орындарындаѓы алынѓан білім ќорыныњ белсенді кєсіби іс-єрекетініњ барлыќ кезењіне емес, тек ќысќа уаќытќа ѓана кєсіпкер м±ќтаждыѓын ќанаѓаттандыратындыѓын кµрсетті. Болашаќ мамандардың кєсіби міндеттерді шешу ‰шін µз бетінше ізденуге жєне білімді игеруге даярлау ќажеттігі туындайды.

Жоѓары мектептіњ мањызды міндеттерініњ бірі - мамандарды даярлаудаѓы фундаментальды орны мен ролін жоѓарылатудан келіп шыѓатын білім беруді ізгілендіру. Осындай даярлыќпен шыќќан жоѓары мектеп т‰легі аќпараттар аѓымын жылдам игеріп, µз іс-єрекетін д±рыс жолѓа ќояды, яғни дұрыс пайдалана алады.

Ќазіргі тањда Ќазаќстанда білім беру ж‰йесін дамыту стратегиясыныњ маќсаттары мен міндеттері 2030 жылѓа дейін білімді дамыту стратегиясыныњ негізгі ќаѓидаларына байланысты іске асырылуда. Оның мақсаты д‰ние ж‰зілік тарихтыњ, т‰ркі халыќтарыныњ, кµшпелі µркениеттіњ, Орталыќ Азия елдерініњ тарихы т±лѓасында ѓылымныњ, мєдениет пен аѓарту ж‰йесініњ д‰ние танымдыќ синтезі негізінде жас ±рпаќќа жоѓары сапалы білім мен тєрбие бере алатын жоѓары білімніњ жања, шын мєніндегі т±њѓыш ±лттыќ моделін ќалыптастыру болып табылады.

Жоѓары білімніњ мынандай басты маќсаттары мен міндеттері бар:

- ол адам ќ±ќыќтарын, демократия, бейбітшілікті ныѓайту маќсатында барлыќ адамдардыњ б‰кіл µмір бойы дара дамуы мен єлеуметтік єрекетіне ќажетті м‰мкіндіктерді ќамтамасыз етуі тиіс.

- ѓылым мен технологияны дамыту жолымен ќоѓамныњ мєдени, єлеуметтік экономикалыќ дамуына сүбелі үлес қосу;

- µзі ‰шін жауап бере алатын жоѓары білікті мамандарды, азаматтарды даярлауды бір мезгілде ж‰зеге асыру;

- т±тас алѓанда ќоѓамныњ, оныњ ішінде білім ж‰йесініњ дамуы мен жаќсаруына үлес қосу.

Ќазаќстан Республикасында жоѓары білім ж‰йесін реформалау жоѓары оќу орындарыныњ ќызметін ±йымдастыруѓа, білімніњ мазм±нына, сондай-аќ оќыту технологиясына да µзгерістер енгізуді талап етіп отыр.

Білім мазм±нын жањарту жоѓары мектеп реформасының негізгі мєселелерініњ бірі болып табылады. Республикамыздың жоѓары оќу орындары ‰шін мемлекеттік білім стандартыныњ концепциясын жасауда ол республиканыњ бірт±тас білім кењістігініњ моделін айќын аныќтауѓа м‰мкіндік береді. Жоѓары оќу орындарыныњ міндетін, ќажетті білім дењгейініњ кепілдігін д‰ниеж‰зілік мєдени аѓарту кењістігіне интеграциялануды ќамтамасыз ету секілді маңызды проблемаларды шешу болып табылады.

Білімді дамытудыњ алѓашќы негіздері: жања білім философиясы; қоѓам жєне адам туралы ѓылымдар (білім психологиясы, єлеуметтану жєне таѓы басќалар); тєжірибе теориясы (педагогика білімі менеджменті жєне жобалау.)

«Ќазаќстан Республикасыныњ 2015 жылѓа дейінгі білім беруді дамыту» т±жырымдамасында «жоѓары білім берудіњ маќсаты-ќоѓамныњ, мемлекеттіњ жєне т±лѓаныњ сапалы жоѓары білім алуѓа деген м‰дделерін ќанаѓаттандыру, єрбір адамѓа оќытудыњ мазм±нын, нысанын жєне мерзімдерін тањдауѓа кењінен м‰мкіндік беру»-деп атап көрсетілген.

Жаңа ғасырға қадам басқан біздің еліміз үшін қоғам өміріндегі қазіргі өзгерістер, экономиканың, саясаттың, әлеуметтік-саяси саланың дамуы қоғамдағы негізгі фактор болып табылатын жеке тұлғаның жалпы даму деңгейіне байланысты болмақ. Ал ол қоғамдағы білім беру талаптарын түбегейлі өзгертуге алып келді. Қоғамдық өмірдегі өзгерістер оқытудың жаңа технологияларын қолдануды, жеке тұлғаның жан-жақты шығармашылық тұрғыдан дамуына жол ашуды көздеп отыр. Бұл міндеттерді жүзеге асырушылар білім беру жүйесінің күрделі мәселелерін шешуші кәсіби – педагогикалық шеберлігі жоғары ұстаздар болмақ.

Міне, осы орайда ҚР Білім және Ғылым Министрлігі әзірлеген «ҚР жоғары педагогикалық білім тұжырымдамасы» мен «ҚР жаңа тұрпатты педагогінің үздіксіз педагогикалық білімі тұжырымдамаларында» жаңа қоғамдағы мұғалім моделінің үлгілері көрсетіліп беріледі. Жоғары педагогикалық білімді мұғалімдерге қойылатын талаптар қазіргі қоғам қажеттілігінен туындайды. Жаңа қоғам мұғалімі тек кәсіби шеберлігі жоғары адам ғана емес, рухани дамыған, шығармашыл, мәдениетті, білім құндылығын түсінетін, педагогикалық технологияларды меңгерген, ғылым мен техника жетістіктері негізінде кәсіби даярланған болуы тиіс.

ЖОО-ғы педагогтің кәсіби даярлығы оқу жылдары кезінде кәсіби шеберлікке мақсатты даярлаумен қоса, педагогикалық шығармашылық қызметке дайындаумен тікелей астарласуы тиіс. Ол болашақ мұғалімнің жалпы мәдени (өмірге көзқарас), методологиялық (психологиялық-педагогикалық), пәндік блоктарды меңгеруін қамтамасыз етеді.

ҚР-ң жоғары педагогикалық білім тұжырымдамасында «Болашақ маман тек өз пәнін жетік меңгеріп қана қоймай педагогикалық процеске қатысушының әрқайсының орнын көре біліп, оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыра білуі, оның нәтижелеріне көз жеткізіп, ауытқушылықтарын реттей білуі тиіс. Мұндай нәтижеге жету үшін жоғары оқу орындарындағы мұғалім даярлау сатылы түрде жеке тұлға ретінде қалыптастыру мақсатында жүргізілуі керек» деп атап көрсетілген.

Оқу үдерісіне жаңа бағыт беріп, оның даму жолдарын ХХІ ғасырдың талабына сәйкес айқындау үшін білімнің әр түрлі салаларына білім және ғылым, білім және адам құқы, білімнің қоғам дамуындағы әсері, білім беру барысындағы жаңа технология т.б. талдау жасалып қорытындылану қажет.

Педагогикалық ғылымның жаңа бағытта өрбуі, білім беру жүйесінде жоғары дәрежелі, жан-жақты сапалы біліммен қамтамасыз ету арқылы ұлттық, мемлекеттік саяси, экономикалық және ел мүддесі тұрғысынан туындаған мәселелерді шеше алатын жоғары дәрежелі мамандарды даярлауды талап етеді.

Ќазіргі ќоѓамдаѓы ќалыптасќан нарыќтыќ ќатынастар, ѓылым мен  техниканыњ даму ќарќыны, µндіріске шет  елдік  жања технологиялар мен єдістердіњ кµптеп  енгізілуі оќу-аѓарту ж±мыстарын ±йымдастырудыњ барлыќ сатысына жоѓары талаптар ќоюда.

Білім беруді ақпараттандыру үдерісі, компьютерді оќу үдерісінде пайдалануы  - халыќќа білім беру ж‰йесі реформасыныњ негізгі буыныныњ бірі. Ќазіргі ќоѓамныњ ќажеттілігіне сай оќытудыњ єдісі мен формасын, білім берудіњ мазм±нын т‰бірімен µзгертуді компьютердіњ м‰мкіндігін ескермей ж‰зеге асыру м‰мкін емес деп есептейміз.

Жалпы ѓылыми-техникалыќ прогрестіњ жетістіктерін атап айтќанда ѓылымныњ материяѓа, микрод‰ниеге, материяныњ элементарлыќ жєне µлі табиѓатты зерттеуде, молекулалыќ, субмолекулалыќ, атомдыќ дєрежеге кµшуі, ѓылымныњ ењ жоѓарѓы нєтижесінде табиѓаттыњ ѓылыми кµрінісі айтарлыќтай µзгерді.

Ѓылыми-техникалыќ революциямен бірге µмірге келген ақпараттанудың ѓылыми салалары, ақпараттық технологиялардың дамуындаѓы ішкі зањдылыќтары мен логикасын, оны µндіргіш к‰шке айналу үдерісін зерттейді.

Жања технологияларды оќу процесінде ќолдануда жања оќу пєндерініњ пайда болуы, оќытудыњ жања формалары мен тєсілдерін ќарастыру б‰гінгі к‰нніњ µзекті мєселесі болып отыр.

Болашақ мұғалім даярлауда оқыту мазмұны мен формаларын, оқу құралдары мен әдістерін іріктеуде дидактикада кейінгі кезде айтылып жүрген кәсіби мақсатты көздеу ұстанымын негізге алудың маңызы зор.

Оқу үдерісінде болашақ мұғалімнің теориялық даярлығын жетілдіруде кәсіби мақсатты көздеу ұстанымын ескерудің өзіндік ерекшеліктері бар. Білім мазмұнын анықтауда, ақпараттық модельдеуге оқыту туралы ғылыми курстарды меңгертуде оқу материалдарының студенттің әдістемелік-кәсіби шеберлігін жетілдіруге бағытталып құралған жөн. Осы тұрғыда пәнаралық байланысты жүзеге асырып отырудың рөлі ерекше.

Сонымен, бұрыннан қалыптасқан дәстүрлі сабақ беру әдісіне компьютердің, ақпараттық технологиялардың жаңаша өзгеріс пен жаңа идеялар қосқаны баршаға мәлім.

Қоғамды, білім беруді ақпараттандыру жағдайында б‰гінгі к‰нде ақпараттық-компьютерлік технологияларды тиімді де нєтижелі пайдалану ‰шін біріншіден, жалпы білімділік жєне кєсіби сауаттылыќ ќажет. Олай дейтініміз, ЭЕМ-мен ж±мыс жасаѓанда, ќандай да болсын (табиѓи тіл ќатынасында да) сµйлем ќателіктерін т‰сінбейтінін ескеру керек. Ол тек өзіне арналған арнайы бағдарламалау тілдерінің алфавитінде жазылған алгоритм-бағдарламаны ғана орындайды. Сонымен бірге қолданушы бағдарламалардың көмегімен шектеулі амалдарды атқару мүмкіндігіне ие. Ал ақпараттық-компьютерлік технологиялар кµмегімен б±л міндеттерді д±рыс шешу ‰шін объектінің, құбылыстың моделін д±рыс ќ±ра білу керек. Бүл кезде біздіңше мәселенің математикалық, ақпараттық, компьютерлік модельдерін құру мақсатқа сай келеді. Сондықтан болашақ мұғалімдерге ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде білім бере отырып даярлау бүгінгі күн сұранысынан туындап отырғандығын айғақтайды.

Білім беру үдерісінде компьютерлердің, ақпараттық технологиялардың кеңінен қолданылуы интерактивті жүйе құруға алып келді. Интерактивті ж‰йе жеке компьютерді пайдалану, сондай-аќ бейне дискілі ќ±рал жєне теледидар кешендері негізінде ќ±рылады. М±ндай ќазіргі заманѓы кешендер интерактивті оќытуда аса ќымбат т±рѓанымен, кµрнекілік пен кері байланысты ќамтамасыз етеді.

Аќпараттыќ-компьютерлік оќыту баѓдарламалары оќу үдерісін талдау м‰мкіндігін кењейтеді, яѓни ол теориялыќ негіздерін ќ±райтын баѓдарланѓан оќытудыњ мынадай жалпы ±станымдарын ќолдануѓа ыњѓайлы:

Бірінші ±станым - µзара тыѓыз байланысты материалдарды ‰зінді-блоктарға бµлу (ќадамдарға). Баѓдарламаны автордан оќу материалын тиянаќты талдауды, мєтін бµліктері арасындаѓы байланыстыњ тыѓыз ќисыны мен мазм±нын аныќтауды талап етеді.

Екінші ±станым – алгоритмдерді (баѓдарланѓан мєтіндерді) оќып ‰йренуге білімгерлер белсенділігін арттыру, яғни жеке ќадамдар мазм±ны ‰йренушіде терењ талдаулар даѓдысын ќалыптастыруѓа баѓытталады.

Үшінші ұстаным – білімгердің єрбір жауабына артынша баѓа беру, яғни студенттіњ жауабына баѓасын тез арада хабарлап, д±рыс жауап берген болса келесі ќадамѓа µтуіне р±ќсат береді.

Тµртінші ±станым - оќудыњ ќарќыны мен мазм±нын дараландыру, яғни ұтымды оќу ќарќынын дараландыруды ќамтамасыз етеді.

Бесінші ұстаным – баѓдарланѓан мєтіндердіњ эмпирикалыќ сенімділігін тексеру, баѓдарламашы авторѓа єрбір студенттіњ м‰мкіндігіне орай ќиындыќ дєрежесін реттеуді міндеттейді.

Оќытушы  студенттердіњ компьютерлік сауаттылыѓына с‰йене отырып оќытудыњ єдіс-тєсілдерін ќолданады. Б±л ‰шін жекелеген пєндерді оќытудыњ сапасын кµтеруге, екіншіден, компьютерлік сауаттылыќты дамытуѓа, студенттердіњ компьютерлік мєдениетін ќалыптастыруѓа ±мтылады.

Аќпараттыќ-компьютерлік технологияларды оќу ‰рдісіне енгізуде студенттердіњ психологиялыќ-педагогикалыќ м‰мкіндіктері міндетті т‰рде ескеруі тиіс. Б±л ±станымдар студентті кәсіби біліммен байытуѓа, жалпы білімдік міндеттер мен пән туралы білім идеяларын ж‰зеге асыруѓа, оќыту мен тєрбиелеудіњ кешенді мєселелерін есепке ала отырып, сабаќты ж‰ргізудіњ вариативті єдістерін ќолдануѓа жол ашады.

Зерттеу барысында байқалғаны оқыту үдерісінде арнайы мамандық пәндерді оқытуда ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын қолдана отырып ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу негізінде білім беру электронды оқулықтар, мультимедиялы және ақпараттық-компьютерлік құралдарды да өздері жасау керектігін білдірді.

Қазақстан Республикасының «Жоғары білім беру туралы» заңының 9 бабында «Жоғары оқу орны мамандар даярлауда білімді, ғылым мен білімді ұштастыру, оқытудың белсенді әдістері, жаңа ақпараттық технологиялар кешенін қолдана отырып даярлау негізінде студенттердің шығармашылық және практикалық қабілеттерін де дамыту, қалыптастыру және дамыту үшін мүмкіндіктер туғызу арқылы жүзеге асырылады»,- делінген.

Білім берудегі ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеуді жеделдету қажеттілігін анықтайтын негізгі факторлар: бірінші фактор – ЭЕМ-ді пайдалану аймағындағы жоғары білікті мұғалімдерді кәсіби даярлаудың сапасын арттыру, жалпылама ақпараттық-компьютерлік оқытулар жүргізуді қамтамасыз ету;

Екінші фактор – жалпылама математикалық, ақпараттық-компьютерлік модельдеу бойынша сауаттылық мәселесін жетілдіру қажеттілігімен;

Үшінші фактор – педагогикалық ғылымдардың логикалық дамуын анықтайтын, білім жүйесінің ішкі қажеттіліктерімен анықталады.

Білім берудегі ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу әр түрлі педагогикалық міндеттерді шешу үшін мультимедиялы электронды оқулықтар базасында ақпараттық технологияны пайдалану және оны жасаумен байланысты мәселелерді шешетін педагогикалық-психологиялық әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-технологиялық деңгейде қарастырылады.

Білім беру үдерісіне ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу технологиясын енгізу арқылы зерттеу және тәжірибе жүргізетін мәселелердің үлкен ортасы бірінші кезекте білім беру практикасына қажетті ақпараттық технологияларды құру концепциясын жасауды талап етеді.

Жоғары білім беру үдерісінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеуді қолдану негізінде болашақ мұғалімдерді дайындаудың тұжырымдамасын жүзеге асыру-ұзақ, әрі күрделі үдеріс және ол келесі кезеңдерден тұрады:

1) мамандық пәндерді оқыту үдерісінде қолданылатын ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеудің құралдарын игеруге және оны жасауға; кәсіби білім беру мазмұнында оқу жұмысын ұйымдастыру түрі мен жаңа әдістерін игеру туралы зерттеу жұмыстарын жүргізу;

2) дәстүрлі оқу пәндерін оқытуда қолданылатын ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде ақпараттық технология құралдарын жасау және оны белсенді түрде оқу үдерісіне енгізу; осының  негізінде педагогтардың оқу жұмысының жаңа әдістері мен ұйымдастыру түрін жалпылама игеру; білім беру мазмұнын, оқу-тәрбие жұмысы әдістері мен дәстүрлі формасын түбегейлі қайта қарастыру, оны оқу-тәрбие үдерісінде практикалық жүзеге асыру;

3) үздіксіз білім беру мазмұнын оның барлық деңгейінде түбегейлі қайта құру; ақпараттық технология құралдарын қолдануға сәйкес келетін білімді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқытудың әдістемесін толықтыру.

Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін әрі қарай дамыту ақпараттық ресурстар болып табылатын оқытуға арналған бағдарламалық құралдарды дайындамай жүзеге асыру мүмкін емес. Олардың атқаратын қызметтері және ауқымы да өте кең және оған мыналар жатады: аутоматтандырылған және сараптамалық жүйелер, электрондық оқулықтар және мультимедиялық бағдарламалық құралдар.

Осылайша қазіргі кезде ғылым мен техниканың жетістіктерін кәсіби маман даярлау үрдісінде пайдалану маңызды екендігі, ал бірақ сол негізде болашақ мамандарға білім беру әлі де жеткіліксіз екендігі айқындалды. Бұл бағытта арнайы тұжырымдамалардың негізін анықтап арнайы модельді ұсыну қажеттігі туады. Болашақ мұғалімді жалпы кәсіби дайындау моделі – қоғамның әлеуметтік тапсырысын, мұғалімдерді дайындаудаѓы мемстандарттыњ талаптарын, мұғалім дайындау мақсаттарын және студенттердің жалпы кәсіби іс-әрекеттерді меңгеру деңгейлерін қамтиды. (Сурет-1)

Болашақ мұғалімдерді даярлауда оқыту мен тәрбиенің дидактикалық, педагогикалық-психологиялық мақсаттарын жүзеге асыруға бағытталған оқытудың ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу технологияларын қолдану мынадай қажеттіліктерге алып келеді, яғни:

1) қоғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында білімгердің кәсіби тұлғалық міндеттеріне сай келетін оқыту мен тәрбиенің мазмұнын, әдістерін және ұйымдастыру формаларын таңдау стратегиясының әдіснамасын тұрақты түрде жетілдіру;

2) ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу саласынан замани ақпараттық технологиялардың күн санап артып отырған мүмкіндіктерін ескеретін оқыту және кәсіби даярлау әдістемесін жасау;

3) болашақ мұғалімнің интелектуалды, тұлғалық потенциялын дамытуға өздігінен кәсіби білімнің жетілдіру іскерліктерін қалыптастыруға бағдарланған және ақпаратты өңдеу бойынша өзіндік әрекеттің бірнеше түрін жүзеге асыра алатын кәсіби маман моделін жасау;

4) қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар мен компьютерлік педагогикалық құралдарды қолдануға сүйенетін оқытудың әдістемелік жүйесін жасау.

Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар ЭЕМ қолдануға негізделген. Замани ЭЕМ-дер формальданған білімдерді өңдеу мен бейнелеу үшін үлкен есептеу мүмкіндіктеріне ие және білімді ұйымдастырудың мейлінше жетілдірілген формаларын жасау және оларды оқытуда қолдану үшін жағдай туғызады. Дегенмен біздің анықтауымыз бойынша ЖОО оқу үдерісі білімді формальдау әдістеріне оқытуға толық дайын еместігі анықталды. Бұл студенттерге болашақ кәсіби іс-ерекетінде қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды тиімді қолдану мүмкіндігін бермей отыр.

Сондықтан қазіргі кездегі оқыту әдістемелерінде, маман даярлауда ЭЕМ мүмкіндіктері толық жеткілікті түрде қолданылмауда, бұл аз кезегінде ақпараттық технологиялардың дамуының қол жеткен деңгейімен, осы кезде қалыптасқан оқыту әдістемелері мен технологияларының  арасында қарама-қайшылықтың пайда болуына алып келеді.

Бұл қайшылықты шешу үшін педагогика ғылымы мен оқыту теориясынан терең ойластырылған, дербес білім беру міндеттерін шешуге бағытталған жаңа инновациялық білім беру технологияларын құру қажет болады.

Ақпараттық технологиялардың даму деңгейі мен оларды мамандық пәндерді, информатиканы оқытуда қолдану деңгейінің арасында қарама-қайшылықтың болуына байланысты туындаған жағдайдың шешімі өз кезегінде неғұрлым тиімді болатын білім беру технологиясын іздеу мәселесін алдыңғы қатарға шығарады. Осы мәселені шешудің бір жолы математикалық және ақпараттық-компьютерлік модельдеу негізінде білімдерді формальдау әдістеріне оқыту технологиясын құрумен байланысты болып табылады.

Математикалық моделдеу жалпы моделдеудің дербес жағдайы болып табылады. Ол түпнұсқаны зерттеудің арнайы құралы ретінде оның моделін қолдануды қажет етеді, яғни оны оқып-үйренуде таным объектісі оның заңдылықтары туралы жаңа ақпарат береді (Штоф В.А.). Математикалық модельдеу кезінде оқып-үйрену пәні жүйенің құраушы элементтерінің (түпнұсқа мен модель) бір-бірімен байланысқан құрылымының изоморфизмі болатын «түпнұсқа – математикалық модель» жүйесі болып табылады.

Сонымен есептің математикалық моделін құру барысында:

1)      қосымшаны сипаттауды анықтайтын ақпараттық модель құру;

2)      қосымшадағы объектілердің қасиеттері мен олардың арасындағы қатынастарды абстракциялауға қатысты болжамдар талаптарын құрастыру;

3)      қосымшаның баламалы математикалық теориясын анықтау, таңдалған математикалық теорияның ұғымдары мен белгілеулерін қолдана отырып қосымшаның негізгі ұғымдарын формальды сипаттау;

4)      математикалық моделін құратын есептерді шешуде қосымшалардың тәуелсіз қасиеттері (аргументтер немесе бастапқы мәліметтер) мен тәуелді қасиеттерін анықтау;

5)      нәтижені бастапқы мәліметтермен байланыстыратын математикалық қатынастарды (формулалар, теңдеулер, теңсіздіктер және т.б.) құру керек.

Қорытынды кезеңде алынатын қосымшалардағы кейбір қатынастарды математикалық сипаттау қосымшаның математикалық моделі ретінде қарастырылады. Қосымшаның ақпараттық моделіне қойылатын талаптардан тәуелді болатын үдерістер мен құбылыстарды әртүрлі дәлдікпен болжау мүмкіндігін беретін бірнеше математикалық модельдер болуы мүмкін.

Келтірілген кезеңдерді болашақ мұғалімдерді дайындау барысында жүзеге асыру студенттердің таным үдерісіндегі ақпараттық модель түрінде ұсынылған нақты білімнен, математикалық модель түрінде ұсынылған формальданған білімнің жоғары дәрежесіне көтерілетін практикалық дағдыларды қалыптастыру мүмкіндігін береді.

Модель объективті шындықты сипаттаудың нәтижесі ретінде пайда болады. Ол ұсынылған есептің бағытына байланысты маңыздылығы аз фактілерді алып тастау және мейлінше маңызды (қажеттілерін) қалдыру арқылы құрылады. Осыдан кейін модель шындықпен қатынасқа түскенше «өз» өміршеңдігін жоймайды. Модельдің бұл әрекетін – «модельдің интерпретациясы» деп атайды. Математикалық модельдерді, олар қолданылатын идеалды объектілер мен олардың көмегімен шешуге болатын есептерден тәуелді болатын математикалық модельдерді келесі түрде классификациялауға болады:

1)      Динамикалық (дескриптивті). Объект ретінде қарастырылатын құбылыстың қасиеттерінің мәнін және олардың өзгеруін сипаттайтын сандар мен теңдеулер қарастырылады. Модельдер әртүрлі үдерістерді немесе динамикалық объектілерді сипаттауға арналады. Мысалы, сандық әдістер саласы бойынша есептерді шешудің негізінде дифференциалдық және алгебралық теңдеулер теориясы жатады.

2)      Оптимизациялық (экстремальды). Модельдердің объектілері ретінде заттардың (үдерістердің) қасиеттерінің арасындағы қатынас түрінде берілген және қасиеттердің мүмкін мәндерінің аймағына шектеу түрінде берілген қатынастар жиыны ұсынылады. Есептердің бұл класы үшін қосымша объектілер қасиеттері арасындағы әртүрлі қатынастарды ескеретін басқару түрін таңдау қажеттілігінде болып табылады. Бұл класс есептерін шешу негізінде сызықты және динамикалық бағдарламалау әдістері, сонымен бірге сызықты емес және бүтін санды бағдарламалау әдістері жатады.

3)      Ойын модельдері. Жүйенің объектілері стратегиялар мен ойын ситуацияларын сипаттайтын ережелер мен қатынастар болып табылады. Модельдер ойынға қатысушылардың көзқарастары бір-біріне сай келмегенде нақты жағдайды зерттеу үшін қызмет етеді. Есептердің бұл класының негізінде ойын теориясының математикалық аппараты жатады.

4)      Имитациялық. Мұндай жүйелердің объектілері – құбылысты оның құрамдас бөлімдерінің өзара әрекеттесу арқылы сипаттайтын күрделі теңдеулер жүйесі болып табылады.

5)      Логикалық-лингвистикалық. Мұндай модельдердің объектілері символдар, символдық және логикалық өрнектер мен мәтіндер болып табылады. Олар жүйелерді автоматтандырылған аударманы пайдалануға, ақпаратты техникалық құрылғыға шығаруға арналады.

Күрделі қосымшалармен байланысты есептерді математикалық модельдерді қолдану негізінде талдау және шешу есептеулерді аутоматтандыруды қажет етеді. Аутоматтандырудың қажетті деңгейін қамтамасыз ету үшін ЭЕМ қолданылады. Математикалық модельдерді ЭЕМ бағдарламаларының жиынтығы түрінде іске асыру оның компьютерлік моделі деп аталады.

Ақпараттық модель-бұл  сезімдік және теориялық ойлауға сүйенетін табиғи немесе арнайы тілдердің көмегімен оқып-үйренетін пәнді дәл, нақты сипаттау. Компьютерлік модель - ақпараттық-компьютерлік-ақпараттық модель арқылы ұсынылған пәндер мен құбылыстар туралы нақты білімдерді жалпылау нәтижесі ретінде қарастырылады. Объектілердің сыртқы түрі мен құрылымын компьютерлік модельдеу деп:

1) өзара байланысқан компьютерлік суреттер, кестелер, сүлбелер, диаграммалар, графиктер, анимациялық үзінділер, гипертекстер және т.б. көмегімен сипатталатын объектінің шартты бейнесін түсінеміз. Мұндай түрдегі компьютерлік модельдерді кейде құрылымдық-функциональдық деп атайды;

2) объектіге әртүрлі, кездейсоқ факторлар (бағдарламаны қолданушы ұсынатын) әсер еткенде объектінің «қимыл-қозғалысын» жаңғырту (имитациялау) нәтижелерін графикалық бейнелеу және есептеу ретінің көмегімен мүмкіндік беретін жеке бағдарламаны немесе бағдарламалар кешенін түсінеміз.

Осы тұрғыда оқыту үдерісінде бағдарламалау тілінен студенттердің білімді саналы игеруі, белсенділік көрсетуі – ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу негізінде шебер маман даярлаудың алғы шарттарының бірі.

Жоғары кәсіби білім беретін мамандық пәндер саласындағы ақпараттандыру үдерісі, бұл студенттің модельденетін объектілер, құбылыстар, процестер туралы ақпараттарды жинау, өңдеу, беру бойынша өзбетімен оқу іс-әрекетін жүзеге асыру біліктілігінің қалыптасуын қамтамасыз ететін оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен ұйымдастыру формаларын, оқу-тәрбие процесін жетілдіру мақсатында ақпараттық технологиялар қолдануға дайындау, информатиканың жалпы курсын оқытып қана қоймай, сонымен қатар ақпараттық технологияларды нақты кәсіби пәндерде қолдануды да оқыту қажет. Демек, болашақ информатика, математика, физика, кәсіптік білім беру мұғалімдеріне:

-         Объектілердің әр түрлі экрандық моделдерін, олардың динамикалық кескінделуін салу саласында ақпараттық технологиялар мүмкіндігін жүзеге асыру;

-         Есептеу үдерісінің, ақпараттарды іздеу әрекетінің және оқылатын объектілер, құбылыстар мен процестер туралы мәліметтерді өңдеу, жинау іс-әректінің автоматтандырылуы туралы;

-         Оқытуда ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді қолданудың қолданбалық бағытының жүзеге асырылуы туралы;

-         Компьютерлік және диагностикалық әдістерді қолдану туралы білімдерді игерту өте маңызды болып табылады.

Болашақ мұғалімдердің педагогикалық іс-әрекетінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу құралдарын қолдануға оқытудың төмендегідей негізгі бағыттарын атап көрсетуге болады:

1) Оқыту үдерісінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу құралдары мүмкіндіктерін жүзеге асырудың педагогикалық мақсатқа лайықтылығы: ақпараттық-телекоммуникациялық құралдар мен қолданушы арасындағы өзара кері байланыс; объектілер немесе құбылыстар мен заңдылықтардың моделдері туралы оқу ақпаратының компьютерлік кескінделуі; есептеу үдерістерінің, ақпаратты іздеу іс-әрекетінің және ақпараттарды жинау, өңдеу, беру көбейту операцияларының автоматтандырылуы, сонымен қатар өте үлкен көлемді ақпараттардың сақталуы, оған кез-келген уақытта ену мүмкіндігінің бар болуы; оқу тәжірибелерінің нәтижелерін немесе оның бір бөлігін бірнеше рет қайталау мүмкіндігінің бар болуы; оқу тәжірибелерінің нәтижелерін немесе оның бір бөлігін бірнеше рет қайталау мүмкіндігімен қатар оларды өңдеу процестерінің автоматтандырылуы; білім беру нәтижесін бақылау мен оқу іс-әрекетін басқаруды ұйымдастыруды ақпараттық-әдістемелік қамтамасыз ету процесінің автоматтандырылуы;

2) Білім беруді ақпараттандыру жағдайындағы оқу-тәрбие процесінің ерекшеліктері, оның ішінде математикалық және ақпараттық моделдеу құралдарын қолданудың педагогикалық тәжірибесі, дербес жағдайда арнайы пәндерді оқыту үдерісіндегі ақпараттық жүйелер.

3) Білім беруге арналған электронды, мультимедиялы құралдарды жасау мен қолданудың негізгі ережелері;

4) Пәндерден білім мен біліктіліктерді бақылауға бағытталған компьютерлік бақылау, тестілеуді қолдану ерекшеліктері.

Болашақ мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді қолдануға даярлығын қалыптастыру бойынша зерттеулер жүргізілді. Осы орайда біз болашақ мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеуді қолдануға даярлығының құрылымдық-мазмұндық моделін жасадық (Кесте-1).

Модель болашақ мұғалімдердің сапасына қойылып, зерттеу идеясын болашақ маманды дайындауды оңтайландыру мәселесі бойынша, осы қарастырылып жатқан проблеманы студенттерге оқытудың тұтас бір әдістемелік жүйесін құруда негізгі роль атқарады. Техникалық, ақпараттық құралдар туралы мәселелер басым қарастырылатындықтан болашақ мұғалімдерде мотивациялық компонент, осы тұрғыда танымдық, бейімділікке арнайы талап болатындықтан мазмұндық компонент, ал ең бастысы практикалық қолдану болғандықтан болашақ мұғалімдерде іс-әрекеттік компоненттер болуы қажеттілігін модельде ескердік.

Мотивациялық компонентке танымдық қызығудың негізгі қалыптастыру бейнесі жатады. Оған болашақ маманның өзінің кәсіби шеберлігін дамытуға талпынуы, кәсіби жеке біліктілік деңгейін көтеруге бағыттылығы, инновациялық іс-әрекетке ұмтылу әрекеттері, ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге қызығушылығы кіреді.

Мазмұндық компонентке болашақ мұғалімнің жалпы мәдениеттілік дайындығы мен пәндік әдіснамалық дайындығының деңгейі, мамандығы бойынша білімі, педагогикалық біртұтас білім жүйесі, біртұтас педагогикалық үдерістің заңдылықтары мен қозғаушы күштерінің жалпы теориялық білім негіздерімен қарулануы, ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу туралы түсінігі, білімдер жүйесі кіреді.

Оған біртұтас педагогикалық үдерістің теориялық негіздерін меңгеруі, жеке тұлға теориясының ғылыми негіздерін меңгеруі, педагогикалық іс-әрекет теориясының кәсіби біліктілік тұрғысындағы негіздерін білуі, оқушылардың барлық мүмкіндіктерін пайдалануға инновациялық іс-әрекеттің көбіне нәтижелі болатындығын сезіне алу жатады.

Іс-әрекеттік компонент болашақ мұғалім өзінің кәсіби іс-әрекетін инновациялық тұрғыда меңгере алуы мен міндетін анықтай алуы және ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге негізделген педагогикалық үдерісті тиімді жүзеге асыра алуымен өлшенеді. Оған болашақ мұғалімнің өз пәнін жете меңгеруі, біртұтас оқу-тәрбие үдерісінің психологиялық-педагогикалық жағдаятын жоспарлап, жүзеге асыра алуымен сипатталады.

Кесте -1. Болашақ мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді қолдануға даярлығының құрылымдық-мазмұндық моделі

Сонымен, болашақ мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді қолдануға даярлығы: мотивациялық құндылықтарды; мазмұндық және іс-әрекеттілік сияқты көрсеткіштерді қамтиды.

Осы аталған көрсеткіштердің әсерінен білім, білік, дағды, кәсіп, іскерлік, іс-әрекет, игеру, нәтижелері құралады.

Модельдің негізінде біз әртүрлі көрсеткіштерді сипаттайтын деңгейлерді (төмен, орташа, жеткілікті, жоғары) анықтадық.

Төмен деңгей: Кәсіби шеберлігінде ақпараттық және компьютерлік технологияны қолдануға талпынысы жеткіліксіз, инновациялық іс-әрекетке құлқы жоқ, ақпараттық жүйелерді модельдеу, компьютерлік модельдеу іс-әрекеті төмен, мультимедиялық технологияларды пайдалану мүмкіндігін біле бермейді. Осы ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іскерлігін қалыптастырудың төмен деңгейімен байланысты іскерліктер:

-белгілі бір информатикалық ұғымдардың анықтамаларын, ережелерді біледі, бірақ ақпараттық-логикалық тұрғыдан талдай алмайды;

- оқулықтағы  оқу  материалының  тарауын,   пунктін  логикалық-
дидактикалық тұрғыдан талдай алмайды;

- объектілер мен құбылыстарға байланысты мәселерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу арқылы шешуді іздестіруді ұйымдастыра алмайды;

- қарапайым мультимедиялық, электронды көрнекі құралдарды дайындай алмайды;

-    нақты кәсіби ақпаратты оқып үйрену үшін, қажетті әдебиетті және Интернет сайтын таңдай біледі;

Орта деңгей: Кәсіби шеберлігінде ақпараттық және компьютерлік технологияны қолдануға талпынуы тұрақты емес, инновациялық іс-әрекеттің қажеттілігіне мән бере бермейді, ақпараттық жүйелерді модельдеу туралы түсінігі бар, бірақ меңгеруі орташа. Компьютерлік модельдеу туралы туралы қабілеті бар, бірақ ішінара қолданады. Мультимедиялық технологияларды қолдану туралы талпынысы бар.

Болашақ мұғалімінің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іскерлігінің қалыптасуының орта деңгейі әдістемелік немесе оқу-таным іс-қимылының орындалу мақсаттарын саналы түрде түсінуі, оны орындауда белгілі бір нұсқауға, үлгіге сүйенуі болып табылады. Осы ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іскерлігін қалыптастырудың орта деңгейімен байланысты іскерліктер:

-белгілі бір информатикалық ұғымдардың анықтамаларын, ережелерді, алгоритмдерді, модельдерді, ақпараттық мазмұнды есептерді ақпараттық-логикалық тұрғыда талдай алады;

- оқулықтағы  оқу  материалының  тарауын,   пунктін  логикалық-
дидактикалық түрғыда талдай алады;

- ақпараттық мәселелерді модельдеу арқылы шешуді іздестіруді ұйымдастыра біледі;

- информатикалық ұғымдарды қалыптастыру, информатикалық тұжырымдарды дәлелдеу, белгілі бір ережені қалыптастыру немесе модель құру үшін қажетті есептерді таңдап алып, оларды тиімді пайдалана алады;

-    анықтамалық құралмен, кестемен және басқа да дидактикалық материалмен жұмыс істей біледі және оған білімгерлерді үйрете алады;

-    оқушылардың білімін тексеру мақсатында сұрақтар жүйесін, өз
бетімен орындайтын және бақылау жұмыстарының тапсырмаларын құра біледі;

-    білімгердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модель құру жұмыстарын тексеріп, бағалау және олардың нәтижелерін талдай алады;

-   ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдердің дәптерге
жазылу мәдениетін және компьютер үшін бағдарлама құра алады.

Жеткілікті деңгей: Өзінің кәсіби шеберлігінде ақпараттық және компьютерлік технологияны барынша қолдануға талпынуы тұрақты, инновациялық іс-әрекетке ұмтылысы ұдайы еркін көрінеді, ақпараттық жүйелерді модельдеу, компьютерлік модельдеуді, мультимедиялы технологияларды қолдана алады.

Жеткілікті деңгей - қалыптастырылған жекелеген, кейде тіпті ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іскерлігінің толық бір кешенін жаңа нысанға, оқу материалының неғұрлым ірі блогына (модельдеу әдісіне, тақырыпқа, ақпараттық мәселелердің типтеріне, т.б.) көшіре білуі. Мұндай көшіру көбінесе жалпы ұсыныстарды пайдалану жолымен, оның мақсатының мағынасын түсіну негізінде жүзеге асады.

Болашақ мұғалімнің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іскерлігін қалыптастырудың жеткілікті деңгейіне сәйкес келетін іскерліктер:

-    нақты ақпараттық оқу материалын оқыту мақсатын анықтай білу;

-    осы мақсаттың негізінде оны логикалық-дидактикалық түрғыдан
талдау   (өзекті   материалды,   тақырыптың   негізгі   идеясын   анықтау,
модельдерді типке бөле білу және т.б.);

-     нақтылы    материалды    (тақырыпты,    математикалық және ақпараттық модельдерді, т.с.с.) не үшін оқып-үйрену қажет екендігін негіздей білу;

-    оқу мақсатын айқын қою және оған сәйкес келетін іс-қимыл мен
амалдарды іріктеп ала білу;

-    оқушылардың іс-әрекетін үйымдастыра білу және оқу үдерісінде
оны басқара білу;

-     ақпараттық-логикалық талдау негізінде тақырыптың күнтізбелік жоспарын жасай білу;

-    қарапайым мультимедиялық, электронды көрнекі құралдарды дайындай білуі;

-      оқушылардың жауаптарын талдап, оны әділ бағалай білу.

Жоғары деңгей: Болашақ кәсіби іс-әрекетінде, инновациялық іс-әрекетінде ақпараттық-компьютерлік технологияны, ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді еркін қолдана алады, мультимедиялы технологияларды қолданып, бағдарламалық құралдарды жасай алады.

Жоғары деңгей - жоғары дамыған ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іскерлігі, ол мұғалімнің кәсіби іс-әрекетінің тек мақсаттарын ғана емес, сонымен бірге оның мотивтері мен құралдарын таңдай білуімен анықталады. Бұл деңгейде нақты педагогикалық ситуацияға сәйкес әртүрлі оқу-әдістемелік құралдар мен ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді пайдалана білу іскерлігі тән болады.

Болашақ мұғалімнің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іскерлігін қалыптастырудың жоғары деңгейі алдыңғы қалыптастырылған іскерліктердің барлық деңгейлерін де дамытады және арнайы пән бойынша кез-келген оқу материалын оқытуда жүзеге асырылады, яғни:

-     логикалық-дидактикалық тұрғыдан мектеп оқулығын талдау, сол
сияқты белгілі бір ақпараттық идеялардың, бағыттардың сол оқулықта қалай жүзеге асырылғандығын талдай білу;

-     курсты, пәнді, нақты тақырыпты, оқыту мақсатын анықтау, сол
мақсаттарға қол жеткізу жүйесін құра білу;

-    оқытудың  мақсаттары  мен   нақты  жағдайларына   байланысты
ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге оқыту әдістемесінің бірнеше нұсқаларын жасай білу.

Осы келтірілген деңгейлерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде қалыптастыру үшін теориялық және практикалық даярлық жүйесі қажет. Ол арнайы мамандық пәндер циклі арқылы қамтамасыз етіледі.

Білім, жалпы кәсіби, техникалық арнайы болып бөлініп, кәсіппен ұштасады. Ал кәсіп – мамандық таңдау, мамандықты меңгеру. Ол жалпы мектептерде, гимназия, колледждерде, жоғары оқу орындарында беріледі. Білім алып кәсіп иесі болу үшін іскерлік қажет. Іскерлік – оқу, білім, кәсіп, тәжірибе, ізденушілік, өзіндік жұмыс, ісшаралар, дағдыдан туындайды. Іскер болу үшін іс-әрекетті меңгеру керек.

Іс-әрекет - әрекеттен, операциядан, қимыл-қозғалыстан тұрады. Бұл үдерістің орындалып, игерілуі қажет. Игеру – қабылдау, ұғыну, ойлану, пайымдау, бекіту, жүзеге асыру, қолданудан тұрады. Барлық үдеріс байланыса орындалған соң нәтиже көрсеткіші пайда болады.

Студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іс-әрекетінің негізі болатын логикалық құралдарды қалыптастыру және оны дамыту — мамандық пәндерді оқытудың басты құралы.

Оқыту үдерісінде студенттердің кәсіби белсенділігін арттыру мәселесі соңғы кезде жалпы бағытта кең мағынада қарастырылып келеді. Арнайы пәндерді бұл әдіспен оқыту, ақпараттық-логикалық ойлаудың өзіндік ерекшеліктерін ескермей, жалпы белсенділікті қамтамасыз етуді оқыту екендігі белгілі. Сондықтан болашақ мұғалім пәндердің өзіндік ерекшелігін ескере отырып қамтамасыз етілетін белсенді оқыту білігін меңгеруі қажет. Белсенді оқытуды қамтамасыз ету мақсатында оның әдістемесін жасау үшін ақпараттық модельдеу іс-әрекетінің құрамын, құрылымын анықтау қажет болады.

Білімгер қандай да бір ақпараттық модельдеу іс-әрекетін қаншалықты жүзеге асыра алатындығы мен соған сәйкес мұғалімнің оқыту іс-әрекеті қандай болу керек екендігін анықтау үшін білімгердің ойлау деңгейі мен біздің оны үйретуге тиісті ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу іс-әрекетінің деңгейін анықтауымыз керек. Осы деңгейлерді салыстыру арқылы студенттің ойлау әрекетін қажетті ақпараттық деңгейге жеткізу үшін мүғалімнің қандай көмегі қажет болатындығын анықтауға болады, немесе деңгейлердің арасындағы алшақтық аса үлкен болса, оқытудың бүл кезеңінде қол жеткізілуге тиіс ақпараттық модельдеу іс-әрекеті деңгейін төмендетуге тура келеді.

Пәндерді оқыту теориясын құру үшін ең алдымен ақпараттық модельдеу іс-әрекетінің моделін құру керек. Әдебиетте ақпараттық модельдеу іс-әрекетінің негізгі үш жағын қамтитын әртүрлі моделі бар; 1) нақты жағдайды ақпараттық түрде сипаттау, немесе эмпирикалық материалды ақпараттандыру әрекеті; 2) оқу материалын логикалық ұйымдастыру; 3) ақпараттық модельдеу теориясын қолдану. Бұл модель шынайы ақпараттық модельдеу әрекетін бейнелейді.

Ақпараттық модельдеу іс-әрекетіне үйрету информатиканы және мамандық пәндерді белсенді оқыту. Сондықтан болашақ мұғалім оқушыны дайын материалды жаттатпай, ақпараттық модельдеу шындығын ашуға, ақпараттық материалды тәжірибе жолымен логикалық түрғыда ұйымдастыруы, сөйтіп теорияны әртүрлі нақтылы жағдайларда пайдалануға үйретуі тиіс. Болашақ мүғалім оқытудың әртүрлі кезеңіндегі ақпараттық моделдеу іс-әрекетінің тиімді өзара қатынасын анықтауды үйренуі тиіс. Ақпараттық модельдеу іс-әрекетінің бірінші және үшінші кезеңі (жағдайды модельдеу және теорияны қолдану) екінші кезеңге (теорияны логикалық құру) қарағанда ғылыми зерттеуде де, әсіресе оқыту үдерісінде аса маңызды. Мұғалімнің ақпараттық модельдеуге оқыту әдісі осы үш кезеңнің бір түрінен екіншісіне ретін сақтай отырып жүйелі түрде көшуі керек.

Жоғары білім беру стандарттарында болашақ мұғалімнің іскерлігіне қойылатын жалпы талаптардың негізінде пән мұғалімінің білігіне арнайы талаптар қойылады.

Сондықтан біз білімді ақпараттандыру барысындағы болашақ мұғалімді  кәсіби мамандыққа АКММ негізінде дайындаудың кешенді жолдарын ұсынамыз. Біздің көзқарасымыз бойынша, мұғалім мына дайындықтарды меңгерген болуы қажет:

- қоғамды ақпараттандыру үдерісінің мәнін, әлеуметтік алғы шарттары мен салдарын түсінетін;

- жеке тұлғаға ақпараттандыру үдерісінің әртүрлі аспектте әсер етуін талдай білетін;

- информатика ғылымының пән ретінде дамуындағы мәнін қарастыра алатын;

- білімдегі ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеудің орны және оны пайдаланатын орталар мен оның нәтижесін болжай алатын;

- ғылыми прогрестің дамуындағы информатика ғылымының қалыптасуын, алатын орнын түсінетін;    

-  мектеп бағдарламасындағы информатика пәнінің орны мен ролін және оның оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуына әсерін түсінетін.

Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу мәселелері бойынша студенттердің қабілеттілігінің және біліктіліктерінің, білімдерінің мазмұны, оның құрылымдық мазмұнына және оның болашақ кәсіби – педагогикалық жұмыстарына тәуелді, өйткені шығармашылық әрекет үшін ақпараттық технология негізінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу мәселелері бойынша психологиялық- педагогикалық дайындық жүйесінде алынған методологиялық білімдер және білімді ақпараттандыру жөніндегі қабілеттілігі мен біліктілігі алынады.

Обьектілі – бағдарлы бағдарламалау (ОББ) – негізінде объект ұғымына жататын бағдарламаларды жасау әдістемесі жатады. Объект – бұл нақты өмірдегі объектке, оның қасиетіне сәйкес келетін кейбір құрылым. ОББ әдістемесін пайдаланып шешілетін есеп, объектілер терминдері мен оларға қолданылатын амалдар арқылы сипатталады, ал программа осы объектілер жиынтығы мен олардың арасындағы байланыстардан тұрады. Бұлар ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту технологиясын білдіреді.

Оқытудың әдістемелік жүйесін жобалаудың негізгі кезеңдеріне В.М.Жучков мыналарды жатқызады:

1) Оқу жоспарларының мазмұнын және құрылымын талдау;

2) Мазмұнды жобалау;

3) Оқыту формаларын жобалау;

4) Оқытудың әдістерін жобалау;

5) Оқытудың құралдарын жобалау;

6) Оқу үдерісін ұйымдастыру талаптарын тұжырымдау.

Сонымен оқытудың әдістемелік жүйесі мынадай белгілі бір кезеңдерден өтеді: әдістемелік жүйені жобалау; оқытудың әдістемелік жүйесін құрастыру; оқытудың әдістемелік жүйесін іске асыру; оқытудың әдістемелік жүйесін іске асыруды талдау; оқу пәні тудырған оқытудың әдістемелік жүйесін талдау; әдістемелік жүйені дамыту.

Біздің зерттеуіміз бойынша болашақ мұғалімдерге кәсіби білім беруде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негіздеріне оқытудың әдістемелік жүйесін жасауда оның келесі элементтері ерекшеленеді:

1. Мақсаты: оқу үдерісінде модельдеу іс-әрекет тәсілдерін қалыптастыру; оқу-танымдық үдерісте модельдеу іс-әрекет тәсілдерін қалыптастыру.

2. Мазмұны: ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негіздерінің мазмұны; модельдеу әрекетінің тәсілдерін қалыптсатыру бойынша іс-әрекеттердің мазмұны (оқу үдерісінде; оқу-таным үдерісінде; таным үдерісінде);

3. Әдістері: таным әдістері; оқыту әдістері: оқытудың қарқынды әдістері; сөздік, көрнекілік, практикалық, проблемалық баяндау, репродуктивті, зерттеушілік, өзіндік жұмыс, интегративті таным мен оқыту;

4. Формалары: дәрістер, семинарлар, лабораториялық жұмыстар, арнайы практикумдар, ғылыми-әдістемелік лабораториялар базасындағы сабақтар, консультациялар, түлектік және курстық жұмыстарды қорғау, ғылыми семинарлар, конференциялар және т.б.

5. Құралдары: дидактикалық: ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу үшін тапсырмалар; курстық және түлектік жұмыстар; техникалық; ақпараттық.

6. Бақылау тәсілдері: ағымдық; қорытынды: сынақ, емтихан, курстық және түлектік жұмыстарды қорғау; өзіндік бақылау модельдеу іс-әрекеті мазмұнының элементі ретінде; пікір беру: ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу әрекетінің нәтижелерін талқылау.

7. Коррекция тәсілдері: ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу үшін тапсырмалардың аталуын нақтылау, модельдеудің жекелеген кезеңдерін құру, эксперимент «тазалығын» сақтау арқылы теориялық мәнділігін нақтылау.

8. Нәтиже.

Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу бойынша оқытудың әдістемелік жүйесі болашақ мұғалімдерге мамандық пәндерді оқытудың барлық деңгейлерін қамтитын тұйықталған циклден тұрады; студенттердің оқу-зерттеу жұмысы, студенттердің модельдеу жұмыстары; студенттердің ғылыми-әдістемелік зерттеу жұмыстары.

Сонымен болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негіздеріне оқытудың әдістемелік жүйесін өзара байланысқан элементтердің жиынтығы ретінде қарастырамыз.

Біздің зерттеу барысында ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді оқытудың мақсаттарына байланысты: «Мультимедиалық технологиялар», «Ақпараттық жүйелерді модельдеу», «Компьютерлік модельдеу негіздері», «Мәліметтер қоры және сараптамалық жүйелер», «Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу» курстарының мазм±ны және бағдарламалық және технологиялық практиканың мазмұны анықталды.

Демек, жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді кәсіби ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде даярлаудың мазмұндық негізін айқындадық.

Бұл біз ұсынған курс студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу бойынша сауаттылығын арттыра түсуге бірбен-бір себеп болатын әдістемелік жүйенің негізгі элементі болып табылады.

Болашақ мұғалімдерді оқыту үдерісінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу заңдылықтарын ашатын, оларды іріктеп орынды пайдаланудың әдіс-тәсілдерін көрсететін теориялық біліммен қаруланған жағдайда ғана оқытудың тиімділігі артатындығы жөнінде жоғарыда айтылған болатын. Ал ол шарттар орындалу үшін болашақ мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруға арнайы даярлау қажет. Біз зерттеу жүмысына мынадай болжам қойған едік: егер болашақ мұғалімнің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруға даярлаудың ғылыми-әдістемелік негіздерін анықтап, оларды қамтамасыз ететіндей жүйені оқыту үдерісінде қолдансақ, онда жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді даярлаудың тиімділігі артады, өйткені мұғалімнің болашақ қызметінде кәсіби іс-әрекетті меңгеру деңгейінің жоғары болуына мүмкіндік туады.

Бұл болжамның дұрыстығын эксперименттік тексеру мақсатында 2000-2007 жылдар аралығында Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінде, Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінде эксперимент жұмыстары жүргізілді. Эксперимент жұмысына барлығы 752 студенттер қамтылды. Олар информатика, математика, физика және кәсіптік білім мамандығының студенттері болды.

Анықтау эксперименті кезеңінде (2000-2002 ж.ж.) зерттелінетін проблеманың нақты жағдайының деңгейін анықтау мақсатында мектеп информатика оқулықтарына, оқу-әдістемелік құралдарға, жоғары оқу орнында информатиканы оқыту әдістемесі жүйесіндегі пәндердің бағдарламалары мен оқу, оқу-әдістемелік қүралдарына талдау жасалды. Талдау негізінде олардың студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруды жүзеге асыратын теориялық материал мен есептер жүйесінің қаншалықты қамтамасыз ете алатындығының жәйі анықталды. Сонымен бірге ЖОО-ның алғашқы семестрінде оқитын студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігінің деңгейі талданды.

Студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу бойынша біліміне сандық және сапалық талдау жасау, оларды қорыту мамандық пәндерді оқыту барысында оның мазмұны мен әдістеріндегі кемшіліктерді анықтап, оларды жетілдіру мәселесіне назар аудару қажет екендігін көрсетті. Студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу білігінің нақты жағдайын білу үшін жүргізілген тексеру олардың даярлығының төмендігін көрсетті. Сол сияқты жоғары оқу орнында қазіргі қолданылып жүрген бағдарламалар мен оқу-әдістемелік құралдар ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеудің қандай да бір теориялық және әдістемелік негіздерін жеткілікті түрде қарастырмайды; студенттердің - болашақ мұғалімдерінің информатика және ақпараттық-компьютерлік модельдеу бойынша қажетті білім мен біліктің жеткіліксіз екендігін көрсетті. Нақтырақ айтқанда:

- ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыру міндетін атқаратын мамандық пәндердің есептер мен оларды шығарудың теориялық және әдістемелік негіздеріне оқытудың айқын, мақсатты, жүйелі, бірізділігі жасалмаған;

-оқытуда қолданылатын есептерді іріктеудің кәсіби педагогикалық сипаты және олардың болашақ мұғалімдерді дайындау ісіндегі ролі анықталмаған;

- қазіргі қолданылып жүрген мамандық пәндер бағдарламаларында «модель» және онымен байланысты «ақпараттық-компьютерлік және математикалықмодельдеу», «ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу үдерісі», «ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді үйрету», «ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдерді жіктеу», т.с.с. үғымдарды, жалпы алғанда модельдеу теориясы, оның психологиялық-педагогикалық негіздеріне оқыту қарастырылмаған;

-  мамандық пәндері мен әдістемелік циклдегі пәндердің (тіпті  олардың өздерінің) арасында ішкі байланыс, сабақтастық, үйлестіру іске асырылмаған;

-  ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу әдістемесін   оқытуға арналған арнайы курстар, студенттердің таңдауы бойынша жүргізілетін
курстардың мазмұны (бағдарламасы, оқу материалы) жеткілікті түрде
анықталмаған;

- ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу әдістемесінен сабақтарды ғылыми теориялық және әдістемелік түрғыдан жоғары деңгейде ұйымдастыру және жүргізу, студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу барысындағы іс-әрекеттерін белсенділендіру мәселесі әрқашанда оқытушы тарапынан іске асырыла бермейді; бұл сабақтарда көбінесе тек жаттығулар орындалып, дайын үлгі бойынша қалыпты есептерді шығарумен ғана шектеледі де, модельдеудің әдістемесіне, әдістемелік негіздеріне, мектеп практикасына бағдарлау сияқты маңызды әдістемелік мәселелерге жеткіліксіз назар аударылады;

-  студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастырылу деңгейіне, оның кәсіби-педагогакалық бағыттылығына (құбылыс, объект туралы ақпаратты оқу, талдау, оны модельдеу жолын іздестіру, моделдеуді негіздеу, құру, жауабын тексеру сияқты) оқытушы тарапынан ұдайы талап қойылып отырмайды;

-  студенттердің өз бетімен жұмыс істеу білігін қалыптастыруды, оның ішінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруды ұйымдастыру (тапсырма беру, әдебиетпен, баспасөзбен жұмыс істеуге үйрету; бақылау, тексеру және бағалау, т.с.с.) тетіктері де жеткілікті
дәрежеде анықталмаған;

-студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруға арналған оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдар (әсіресе мемлекеттік тілде) жеткіліксіз екендігі анықталды.

Сондықтан студенттерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу үшін қажетті біліммен қаруландырып, олардың модельдеу білігін қалыптастыру үшін оқытушының өзі сол білімді жетік білуімен қатар үйрету әдістемесін жанжақты терең меңгеруге қол жеткізілуі қажет болды.

Анықтау кезеңінде алынған бұл нәтижелер зерттеу болжамын құруға және студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу білігін қалыптастыруға болашақ мұғалімді даярлаудың ғылыми-әдістемелік жүйесін жасауға негіз болды.

Бұл кезенде қойылған мақсатқа сәйкес әдебиетті талдау, талдау нәтижесін жалпылау әдістері қолданылды, онда теориялық та, практикалық та әдістер қолданылды: психологиялық және педагогикалық әдебиетке, әдістемелік және информатикалық әдебиеттерге талдау жасау, тәжірибелерді жинақтау және жалпылау, жоғары оқу орнында жүмыс істеу барысында жинақталған тәжірибемізге талдау жасау, анкеталау, оқытушылармен пікірлесу.

Эксперимент кезеңінде, яғни 2002-2004 жылдарда мұғалімнің іс-әрекетінің сипаттамасы мен мұғалім даярлаудың түжырымдамасы, психологиялық, педагогикалық және әдістемелік зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып оның әдістемелік негізі құрылды. Болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлауда әдістемелік пәндерді оқыту проблемасы бойынша теориялық және практикалық еңбектерге талдау жасау арқылы, нақты айтқанда, болашақ мұғалімдерді кәсіби іс-әрекеті функцияларын орындауға бағыттап, олардың ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруды көздейтін даярлау жүйесінің жеткіліксіздігін, алдыда осы жүйені жасап қалыптастыру үшін зерттеуді жалғастыру қажет екендігі анықталды.

Жүргізілген талдау жұмысы мамандық пәндерді оқыту үдерісінде студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін тереңдету және кеңейту арқылы олардың білігін көтеруге бағытталған әдістемелік ұсыныстар енгізу қажет екендігі белгілі болды. Ол үшін әдістемелік даярлық жұмысын жаңа деңгейге көтеру міндеті қойылды.

2004-2007 жылдары эксперимент жүргізілетін, эксперимент топ студенттерінің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігі деңгейін анықтау, болашақ мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастырудың арнайы әдістемесін жасау, зерттеудің ғылыми болжамының дұрыстығына көз жеткізу мақсатында қалыптастыру экспериментін өткізу, тәжірибе қорытындысында эксперименттік топтардың ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу білігінің бастапқы және соңғы деңгейлерін салыстыру арқылы сандық және сапалық талдау нәтижелеріне қорытынды жасау жұмыстары орындалды.

Студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу білігін қалыптастыру әдістемесі арнайы жасалған әдістемелік жүйе (бағдарламалар, оқу-әдістемелік кешендер, құралдар мен ұсыныстар) негізінде жүргізілді.

Болашақ мұғалімдерде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруға даярлаудың ғылыми-әдістемелік негіздерін анықтау мақсатында жүргізілген талдау жұмысы мамандық пәндерді оқыту үдерісінде студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білімін тереңдету және кеңейту арқылы олардың білігін көтеруге бағытталған әдістемелік ұсыныстар енгізу қажет екендігі, арнайы және әдістемелік даярлық жұмысын жаңа деңгейге көтеру міндеті қойылды. Осы жұмыстарды жүргізу үшін экспериментке қамтылатын топтар мен олардағы студенттердің саны белгіленді (Кесте-2).

Оқыту кезеңінде ұсынылған әдістемелік жүйенің тиімділігі кешенді тексеру арқылы жүргізілді. Олар:

          -   студенттердің жаңа әдістемелік жүйе бойынша оқытуға дейінгі және кейінгі білім деңгейін анықтау;

-       студенттердің информатика курсы материалдары бойынша жасалған тестерді орындай білуі;

-       ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу мақсаттарын қоя білуі;

-       қарастырылып отырған тақырып мазмұнының ерекшелігін ескере отырып қойылған мақсатқа сәйкес тапсырмалар құра білуі;

-       модельдеу теориясын білуі;

-       модельді әдістемелік талдай білуі;

-       мультимедиялық технологияларды білуі.

Кесте-2. Тексеруге әр оқу жылдарында қатыстырылған студенттер құрамы

Студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігінің қалыптасу деңгейінің өзгеруін тексеру үшін дайындалған тапсырмалардың нүсқаларын көрсетейік. Мұндай тұрғыдағы тапсырмалар оқытудың әр жылдарында беріліп, тексерілді.

ЖОО-да болашақ мұғалімдерді іс-әрекеттік компоненті тұрғысындағы кәсіби даярлық көрсеткіштері мынадай түрде ескеріліп отырды (модель бойынша):

1. Ақпараттық және компьютерлік технология негізінде кәсіби іс-әрекеттін инновациялық тұғыда шеше алуы.

2. Ақпараттық жүйелерді модельдеуді меңгеруі.

3. Компьютерлік модельдеуді игеруі.

4. Мультимедиялық технологияларды қолдана алуы.

          Бұл көрсеткіштер мамандық пәндерді оқытуда біз тарапымыздан ұсынылған тақырып, қосымша материалдарың алғашқы 2001-2002 оқу жылынан бастап ұсынылған «Мультимедиялық технологиялар», «Компьютерлік модельдеу негіздері», «Ақпараттық жүйелерді модельдеу» және «Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу» курстарының кезең-кезеңмен бірнеше оқу жылдары бойына эксперимент есебінде ендірілу нәтижесінде жүзеге асырылып отырды.

Болашақ мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруға даярлауда оның кәсіби білігінің қалыптасу деңгейінің өзгеруі бақыланып отырды (Кесте-3).

Кесте-3. Болашақ информатика мұғалімінің ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу кәсіби білігінің қалыптасу деңгейінің өзгеруі (% есебімен)

Кестеден студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруға бағытталған әдістемемен оқыту нәтижесінде жыл өткен сайын ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігінің қалыптасуының төменгі деңгейінің көрсеткіштері бірте-бірте кеміп, ал орта және жоғары деңгейі көрсеткіштері артып отырғандығын байқаймыз.

Жоғары оқу орнын бітірушілердің - болашақ мұғалімдердің кәсіби іс-әрекетті меңгеру көрсеткіштері ретінде олардың әдістемелік циклдағы пәндер бойынша баллдарының қосындысы алынды. Осыған сәйкес анкеталауға (экспериментке) қатысқан барлық студент үш топқа (өте жақсы, жақсы және қанағаттанарлық) бөлінді. Өзара байланыс коэффициенттерін есептеуге қажетті мағлұматтар матрица түрінде берілді (Кесте-4), оның әр тор көзіне көрсетілген белгілердің әрқайсысын меңгерген студенттердің саны орналастырылды.

Кесте-4. Экспериментке қатысқан студенттердің кәсіби білігінің қалыптасу деңгейінің оқу нәтижелері деңгейіне байланыстылығы

Берілген  матрица  үшін  түйіндестік  көрсеткіші   фи²-пен  Пирсон коэффициентін есептеу болашақ мұғалімдердің кәсіби білігінің қалыптасу деңгейі мен оқу нәтижелерінің арасында корреляциялық байланыс бар екендігін көрсетеді.

Сонымен болашақ мұға

лімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыру жұмысына даярлау моделінің негізінде оқу процесінде информатикалық, әдістемелік циклдағы пәндерді, ұсынылған курстарды, яғни таңдау пәндерін кәсіби бағыттап оқыту мұғалім даярлау сапасын көтеру қажеттілігі мен оның кәсіби білігін қалыптастыру мүмкіндігінің арасындағы қайшылықты жоюға мүмкіндік береді, сөйтіп арнайы және кәсіби білімді жетілдіруге, маман даярлау сапасын көтеруге оң әсер етеді.

Эксперименттік зерттеу нәтижесінде болашақ мұғалімдердің кәсіби білігінің қалыптасу деңгейінің оқыту әдістемесіне тәуелді екеніндігін байқадық (Кесте-5).

Кесте-5. Болашақ информатика мұғалімдерінің кәсіби іс-әрекетті меңгеру деңгейлері

Оған  көз  жеткізу  үшін  Пирсон  коэффициентін   (корреляция коэффициенті) пайдаландық.

Студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыру жұмысына бағытты жөне мақсатты түрде даярлау тиімділігін тексеру үшін жүргізілген эксперименттің нәтижелерінің негізінде төмендегідей қорытынды жасауға болады.

Бұл ұсынылып отырған әдістеме жүйесін қолдану нәтижесінде:

-     студенттердің жалпы ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігінің деңгейі көтеріледі;

-     информатика курсындағы теориялық материал мен есептер жүйесін анықтауға мүмкіндік туады;

-     студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге қажетті білімін жетілдіруге және дамытуға қол жеткізіледі;

-     студенттер ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыру әдістемесін меңгереді, олардың кәсіби даярлық сапасы көтеріледі де, болашақ қызметінде біліктілік деңгейі жоғары маман болады.

Демек, зерттеу болжамы болашақ информатика мұғалімінің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруға информатикалық, әдістемелік пәндер циклы аясындағы пөндерді оқыту үдерісінде даярлаудың мүмкіндігі мен қажеттілігі теориялық негіздеу жолымен ғана емес, сонымен қатар эксперимент жұмысының нәтижелерін статистикалық түрғыдан тексеру, өндеу негізінде де дәлелдейді. Педагогикалық эксперимент нәтижелері ұсынылып отырған әдістеме бойынша студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу білігін қалыптастыру жүмысына бағыттап арнайы даярлау болашақ мұғалімінің кәсіби біліктілігі деңгейін көтеруге оң өсерін тигізеді.

Зерттеудің негізгі нәтижелері ретінде "Алгоритмдеу және программалау негіздері" (2003), "Бағдарламалық және технологиялық практикум"(2004), "Практикум по MS ACCESS" (2002), "Мәліметтер қорын басқару жүйесі Ms Access" (2004), "Бағдарламалау негіздері. Өзіндік жұмысқа арналған тапсырмалар"(2004), "Ақпараттық және математикалық модельдеу негіздері"(2005), "DELPHI ортасында бағдарламалау практикумы"(2005),  "Ақпараттық модельдеу элементтері"(2006), "Информатика пәнінен ақпараттық мәліметтер"(2007), "Основные справочные данные по предмету информатики"(2007), "Информатика. Бағдарламалау негіздері" (2007), "Информатика. Объектілі-бағдарлы бағдарламалау негіздері" (2008) және "Информатика. Мәліметтер қорын жобалау негіздері" (2008)  оқу-әдістемелік құралдары баспадан басылып шығарылды.

Қорыта келе айтарымыз, ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу проблемасын талдау, болашақ мұғалімдердің оқу үдерісіндегі іс-әрекетінің мазмұны мен құрылымын талдау қазіргі заманғы жаңа формация мектептерінде жүмыс істеуге қабілетгі болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудың мазмұны мен тәсілдеріне өзіндік өзгерістер енгізуге мүмкіндік берді.

Болашақ мұғалімдерде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастыруға даярлаудың экспериментальдық тексеру нәтижесі біз ұсынған жүйе негізінде қолданғанда студенттердің жалпы ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу  білігі деңгейінің көтерілетіндігіне; студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге қажетті білігін жетілдіруге және дамытуға қол жеткізілетіндігіне; студенттердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу білігін қалыптастырудың әдістемесін меңгеретіндігіне көз жеткізілді. Педагогикалық эксперимент нәтижелері зерттеу проблемасы болжамының дәлелденгендігін көрсетті.

содержание   ..  30  31  32  33  34  35  36  37  38  39  40  ..