содержание   ..  30  31  32  33  34  35  36  37  38  39  40  ..

Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындау жүйесі

(Система профессиональной подготовки на основе информационно-компьютерного и математического моделирования будущих учителей)

Кіріспе

Зерттеудіњ кµкейкестілігі. Ќазаќстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың ќалыптасќан дєст‰р бойынша 2007 жылѓы 28-ші ақпандағы Ќазаќстан халќына Жолдауында Республикадаѓы єлеуметтік, саяси-мєдени жаѓдайларѓа кењінен талдау жасап, елдіњ негізгі даму басымдыќтарын атап кµрсетті. Ќол жеткен нєтижелер – Ќазаќстанныњ єлемдегі бєсекеге барынша ќабілетті 50 елініњ ќатарына ќосылуына м‰мкіндік туѓызатыны аныќ. Жоѓары білім беру ќызметкерлері ‰шін алтыншы міндеттің мањызы ерекше, онда «Білім беру реформасының ойдағыдай жүргізілуінің басты өлшемі – тиісті білім мен білік алған еліміздің әрбір азаматы әлемнің кез-келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу»-деп атап айтты.

Қазіргі ақпараттық технологиялардың қарқынды даму кезеңінде орта білім беретін оқу орындарының оқу үдерісінің тиімділігі болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығына тікелей қатысты. Сол себепті ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын педагогикалық іс-әрекетте кеңінен қолдана білу іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы мектеп мұғалімдерінің кәсіби дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді. Осы орайда жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық үдерісте ақпараттық технологиялар мен бағдарламалық құралдарды қолдануға ғана емес, осы құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып табылады.

Еліміздегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті әлемдегі ақпараттық даму білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесін, әдістері мен технологиясын қайта қарауды талап етуде. Бұл үдеріс білімнің жаңа аймақтарына енудің қажеттілігі мен оны жеке тұлғаның толық көлемде меңгеруінің қиыншылықтары арасындағы қарама-қайшылықтары ретінде белең алып отыр. Осыған орай, бүгінгі ғаламдық білім беру кеңістігіне сай білім беру, танымды, ойлауды дамыту, өзінше ғылыми тұжырым жасауға, олардың қажетіне қарай ғылым жетістігін сұрыптауға, студенттің өзінің іс әрекетінің субъектісі болуына мүмкіндік туғызу  - көкейкесті мәселе болып табылады. Өйткені, тек жоғары білімді маман ғана қоғамның экономикалық, әлеуметтік және мәдени өркендеуінің  көшбасшысы бола алады.

Білім саясатының өзекті мәселелері – кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту, оқытудың формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою, білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үдерісіндегі үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі заман техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу.

Сондықтан жоғары мектеп педагогикасының күрделі де маңызды бір мәселесі студентті болашақ мамандығына оңтайландыру, кәсіптік біліктілігін дамыту, кәсіби бағдар берудің жаңа жүйесін жасау, іскер және құзіретті маман дайындау. Мұндай маман дайындау үшін білім беру үдерісін белсенділендіру, оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін жетілдіру қажет. Оқу үдерісін белсенділендіру – берік те тиянақты білім берудің жолдарын қарастыру, студенттердің шығармашылық ойлауына, ізденуіне мүмкіндік жасау, оларды келешек мамандығына қызықтыра алу, оқу үдерісін ғылыми негізде ұйымдастыру және т.б.

Болашақ мұғалімдерді ақпараттық–компьютерлік  және математикалық модельдеу негізінде даярлау үшін оларда ең алдымен практикалық  іс - әрекет  барысында пайда болатын мәселелерді формальды сипаттау дағдыларын, яғни ақпараттық-компьютерлік  және математикалық модельдеу әдістері туралы кәсіби білім, білік және дағдылар  жүйесін қалыптастыруды қажет етеді. Сонымен бірге негізгі алгоритмдік құрылымдарды, бағдарламалау технологияларын білу және бұл білімдерді есептерді  математикалық моделдері бойынша шешу,  ЭЕМ-мен,  оның құрылғыларымен, ақпараттық технология құралдарымен жұмыс істеу және құрылған алгоритм бойынша ЭЕМ-ге арнап бағдарламалау тілдерінің көмегімен бағдарлама  құру және компьютерлік моделін жасау үшін қолдана алады.

      Замани ақпараттық жүйелерді қолдану дағдылары және олрдың көмегімен кәсіби практикалық есептерді шешу іскерліктері мен практикалық  маңызды есептерді ЭЕМ көмегімен шешу нәтижелерін сауатты интерпретациялау іскерлігі және оның нәтижелерін кәсіби практикалық іс-әрекеттерде қолдану дағдылары болашақ мұғалімнің бойында қалыптастыру басты назарда болады.

  Бұл талаптардың осы көлемде жүзеге асырылуы  болашақ  мұғалімдердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу бойынша сауаттылығының жоғары деңгейде қалыптасуын қамтамасыз етеді. Осы келтірілген анықтамадан байқайтынымыз АКММ түсінігі «ақпараттық мәдениеттілік» ұғымына компьютерлік сауаттылықтың компоненттерін кеңейту арқылы және жаңа түсініктерді енгізу арқылы пайда болады, яғни барлық жаңа түсініктер ЭЕМ көмегімен есептерді  шешу үшін ақпараттық – компьютерлік және математикалық модельдеу әдістерін қолдану мәселелеріне арналады.        

Ақпараттық проблеманың пайда болуы, ең алдымен, әлеуметтік-экономикалық факторларға байланысты және бұл проблемаларды техникалық құралдармен де, жеке адамның, топтасқан қауымның қоршаған ортаға көзқарасын, қатынасын қайта бағдарлау жолымен де шешуге болады. Осы тұрғыдаболашақ  мұғалімдердің ақпараттық ой-өрісін, мәдениетін дамыту және олардың ақпараттық технологияларды меңгерумен қатар оларды жасау іскерлігін, дағдыларын қалыптастыру проблемасының көкейкестілігі күннен-күнге арта түсуде.

Педагогика саласы ғалымдары (В.И.Андреев, Ю.К.Бабанский, Н.В.Кузьмина, В.В.Сериков, В.А.Сластенин, А.В.Усова, Н.Д.Хмель, Г.Қ.Ахметова, З.А.Исаева және т.б.), маманды кәсіби даярлау үдерісінің психологиялық-педагогикалық негіздеріне, мамандықтың мәніне, өзіндік ерекшеліктері мен функцияларына тоқталады. Оның құрылымын негіздей отырып, маманның іс-әрекетінің кәсіби бағдарын, студенттердің шығармашылық және өздігінен дербес білімін жетілдіруге байланысты ғылыми-әдістемелік бағдар ұсынады.

Қоғамның қазіргі даму жағдайында еңбек сапасына талаптың
күшеюіне байланысты білім беру саласының дамуы жөніндегі Қ.М.
Арынгазин, Б.Б.Баймұханов, М.Ж.Жадрина, З.А.Исаева, С.Т.Каргин, Т.С.Көшеров, А.Қ.Құсаинов, Е.Ө.Медеуов, С.Е.Шәкілікова, Қ.Ералин, Л.С.Смановтың еңбектері; студенттердің кәсіптік және техникалық даярлығын қалыптастыруға арналған  Ш.А.Абдраман, Б.Әбдікәрімұлы, В.В.Егоров, Л.Х.Мәжитова, М.С.Мәлібекова,Б.К.Момынбаев, О.Мұсабеков, Ы.А.Нәби, Ә.П.Сейтешев, О.С.Сыздықов, А.Нұғысова, С.Маусымбаевтың  еңбектері; мамандар даярлаудағы әлеуметтік мәселелердің маңызы жөнінде Г.К.Ахметова, Е.З.Батталханов, З.Ө.Кенесарина, Г.Ж.Меңлібекова еңбектері; мамандар даярлауда арнайы пәндер мазмұнын оқыту тиімділігін арттыру туралы М.С.Молдабекова, Ж.Ж.Наурызбай, Л.А.Шкутина, К.М.Беркімбаевтың; білім беру саласында арнайы педагогикалық идеяларды іске асыруда және мамандардың кәсіби даярлығын жетілдіру жолдары туралы А.В.Усова, В.И.Земцова, В.И.Тесленко, И.Л.Беленок, М.А.Кұдайкұлов, А.Е.Әбілқасымова, Қ.Қабдықайырұлы, Н.Э.Пфейфер, Ш.Таубаева, Н.Д.Хмель, В.Г.Храпченков, А.Б.Абибуллаева, Б.Кенжебеков және т.б. ғалымдардың болашақ маман даярлау туралы еңбектерінің маңызы жоғары болды.

Маманның кәсіби іскерлігін қалыптастыру проблемасы да ғалымдардың зерттеу объектісінен тыс қалмады. Оны ғылыми-теориялық тұрғыда О.А.Абдуллина, В.А.Беликов, Г.Д.Бухарова, М.М.Левина, К.С.Оспанов, К.Өстеміров, Н.Н.Хан және т.б. ғалымдар негіздеді.

Жоғары білім беруді ұйымдастыру мен жетілдірудің қазіргі заманғы          келелі проблемалары туралы және студенттердің жалпы этнопедагогикалық, графикалық, политехникалық, конструкторлық, әскери-патриоттық, туристік, технологиялық білімдері мен дағдыларын дамытуға Ю.К.Васильевтің, В.П.Кузьминаның, А.Н.Гудимованың, М.Ә.Құдайқұловтың, С.А.Ұзақбаеваның, Р.К.Дүйсембінованың, Қ.Б.Бөлеевтің, О.Сыздыќовтыњ, Б.Ќ.Момынбаевтың, М.Ж.Қозыбақовтың, Ж.Жаңабаевтың, Н.Б.Жаманқұлованың, О.С.Сәлімбаевтың, Б.Тойлыбаевтың, А.А.Саиповтың, А.А.Жолдасбековтыњ, М.С.Мєлібекованыњ, А.Нұғысованың, С.С.Маусымбаевтыњ, С.М.Кеңесбаевтың  және т.б. зерттеулері арналған. Бұл ж±мыстар негізінен инженер-педагог, мұғалім сияқты халық шаруашылығының түрлі саласына мамандар даярлауѓа  байланысты жүргізілген. Ал жоѓары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлауда кейбір пәндер мен мамандық ерекшеліктерін ескере отырып, оќытуѓа ќатысты зерттеулер, әлі күнге дейін толықтай қарастырылмай отырғандығы байқалады.

Оқу-тәрбие үрдісіне жаңалықты енгізу жүйесіне басшылық жасау мәселелері Н.В.Горбунова, М.В.Кларин, А.В.Лоренцов, П.И.Пидкасистый, Л.И.Романова, В.И.Загвязинский, Т.И.Шамова, О.Г.Хомерики және т.б. зерттеулерінде қарастырылған. Педагогикалық инноватика және оны меңгеруге мұғалімдерді даярлау М.М.Поташник, Н.Р.Ясуфбекова, И.И.Цыркун, Я.С.Турбовской, Ш.Т.Таубаева, С.Н.Лактионова және т.б. зерттеулерінде қарастырылған.

Педагогикалық технология, оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін В.П.Беспалько, М.В.Кларин, В.Н.Монахов, И.Я.Лернер, Қ.Қабдықайыров, Ж.Қараев және басқалар теориялық тұрғыда қарастырса, Л.В.Нефедова, М.В.Николаева, Т.А.Лавина, Г.Г.Брусницына, Г.К.Нургалиева, Г.Д.Жангисина және т.б. өз зерттеулерін мұғалімдерді ақпараттық, педагогикалық технологияларды қолдана білуге даярлау мәселесіне арнады.

Әртүрлі бағыттағы информатика курстарын жоғары оқу
орындарында оқыту әдістемелері М.П.Лапчиктің, А.А.Абдукадыровтың, Е.Ы.Бидайбековтың, С.А.Азаматовтың, Қ.А.Камардиновтың, Б.Бөрібаевтың, Қ.С.Әбдиевтің, К.М.Каримовтың, ал оқыту технологияларының жүктемесі мен пайдалану жолдары А.В.Солововтың, А.Я.Савельевтің, О.П.Околеловтың, Г.Д.Жангисинаның, Ш.М.Каланованың еңбектерінде баяндалған.

Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар еңбектер жарық көрді. Оларда – университеттерде информатикамен ұштасқан профиль мамандарын информатикаға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру (Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта мектептерде информатиканы оқытуды жетілдіру (С.Қариев), мектептер мен университеттерде
информатика мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру
(Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун жан-жақты зерттеледі.

Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп келеді. Мысалы, Ж.А.Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану жағдайында оқушылардың танымдык белсенділігін арттыру, А.Ә.Шәріпбаев компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын дәлелдеу, С.М.Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа ақпараттық технологияны пайдалана білу мәселелерін, М.Ф.Баймұхамедов компьютерлік оқытудың бейімделген технологиясын құрастырудың модельдерін, әдістері мен құралдарын жасау мәселелерін Ж.Ж.Жаңабаев ақпараттық технологиялардың даму жағдайында мамандарды инженерлік-сызба дайындықтарын жетілдіру туралы қарастырған.

Жоғарыда аталған жұмыстар, елімізде информатиканы және информатикалық пәндерді оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін қалауға мүмкіндік береді. Алайда, бұл жұмыстарда болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау жеткілікті зерделенбеген.

Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу технологиясын қолдану арқылы олардың кәсіби қызметінде ақпараттық-компьютерлік біліктіліктер жүйесін қалыптастыру мәселесін шешуге болады.

Жоғары оқу орындарының педагог мамандықтарындағы оқу бағдарламалары мен оқулықтарын зерделеу, оқу үдерісіне жасаған талдау да бұл проблеманың бірегей жүйеге келтірілмегендігін, болашақ педагог мамандарының кәсіби білімін ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу арқылы жетілдіру мазмұнының дұрыс жүзеге аспайтындығын дәлелдейді.

Демек, болашақ мұғалімдерге ақпараттық технологиялар негізінде кәсіби білім беруге қоғамның сұранысы мен меңгерілетін кәсіби ақпараттық-компьютерлік білім мазмұнының теориялық-әдіснамалық тұрғыда негізделмеуі арасында; болашақ мұғалімдерге осы тұрғыда кәсіби білім беру қажеттігі мен оны жүйелі жүзеге асырудың бірыңғай тұжырымдамасының жоқтығы арасында; әдіснамалық тұрғыда негізделген ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу арқылы оқытудың әдістемелік жүйесінің жеткіліксіздігі арасында қарама-қайшылықтар бар екендігі анық байқалады. Қазіргі ғылым мен ақпараттық технологияның дамыған кезеңінде және өндірістің барлық салалары, соның ішінде оқу-ағарту саласы да компьютерлендірілгендігі және оларға арналған қолданбалы бағдарламалардың көптеп енуі, ал екінші жағынан болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту сәйкессіздіктерінен туған қайшылықтар да бар. Осы қайшылықтар зерттеу тақырыбын “Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау жүйесі” деп таңдауымызға негіз болды.

Зерттеудің объектісі. Болашақ мұғалімдерді жоғары оқу орнында кәсіби дайындау жүйесі.

Зерттеудің пәні. Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге негізінде оқыту үдерісі.

Зерттеудің мақсаты. Болашақ информатика, математика, физика және кәсіптік білім пәндері мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту арқылы кәсіби дайындауды психологиялық-педагогикалық тұрғыда теориялық негіздеу, оның әдістемелік жүйесін даярлау.

Зерттеудің болжамы. Егер, жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындаудың теориялық негізі анықталып, ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге оқыту арқылы болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындау әдістемелік-тәжірибелік тұрғыда негізделсе, онда олардың кәсіби дайындық үдерісінің тиімділігі артады және оқу үдерісінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді тиімді пайдалана алатын мұғалім дайындауға болады, өйткені жоғары оқу орнының маңызды міндеті кәсіби білімді, ақпараттық-компьютерлік технологияларды жетік меңгерген маман даярлау.

Зерттеудің міндеттері.

1.               Болашақ мұғалімдерді қазіргі ғылым мен техниканың жетістіктері негізінде кәсіби дайындаудың теориялық негіздерін анықтау.

2.               Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау тұжырымдамасын жасау.

3.               Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдердің кәсіби дайындығының сапасы ретіндегі ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді қолдануға даярлығының құрылымдық-мазмұндық моделін жасау.

4.               Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу үдерісін толық меңгерген болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығы барысында білім беруді психологиялық-педагогикалық тұрғыда негіздеу.

5.               Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындаудың әдістемелік жүйесін негіздеу.

6.               Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде арнайы пәндерді оқыту үдерісінде кәсіби дайындаудың педагогикалық технологиясын жасау.

7.               Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту тәжірибелерін эксперимент жүзінде тексеруден өткізу.

Зерттеудің жетекші идеясы: Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді  ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту үдерісінде кәсіби дайындау жүйесін теориялық және әдістемелік-тәжірибелік тұрғыда дамыту болашақ маманның біліктілігі мен кәсіби іскерлігін қалыптастырады.

Зерттеудің ғылыми-әдіснамалық негіздері. Білім беру жүйесінің философиялық, психологиялық-педагогикалық, ғылыми-техникалық негіздері, тұлға дамуының жалпы философиялық принциптері, біртұтастық туралы диалектикалық теориясы, ќазіргі білім беру проблемалары, политехникалыќ жєне кєсіптік білім беру, кєсіби педагогика, кєсіпќойлыќ психологиясы мен жеке т±лѓаны дамыту саласындаѓы отандыќ жєне шетелдік ѓалымдардыњ ењбектері ќ±райды.

Диссертациялыќ зерттеудіњ, теориялыќ, єдістемелік жєне эксперименттік ќаѓидаларын жасауда кєсіби оќыту процесін зерттеудегі ж‰йелілік, т±лѓалыќ жєне іс-єрекет т±рѓысынан ќараудыњ жалпы ѓылыми принциптері, сонымен бірге кєсіпќойлыќ, оныњ бєсекеге ќабілетті жєне кєсіби толысќан маман болып ќалыптасуындаѓы рµлі туралы; іс-єрекеттіњ философиялыќ, педагогикалыќ, психологиялыќ жєне профессиографиялыќ теориясы туралы; проблемалыќ оќытудыњ психологиялыќ-педагогикалыќ жєне єдістемелік негіздері туралы теориялары мен идеялары ќолданылды.

Зерттеу кµздері: зерттеу проблемасы бойынша философтардыњ, єлеуметтанушылардыњ, педагогтардыњ, психологтардыњ, экологтардың ењбектері; ЌР ‡кіметініњ ресми материалдары; Білім жєне ѓылым министрлігініњ жоѓары мектептіњ білім беру мєселелеріне ќатысты нормативті ќ±жаттары мен оќу-єдістемелік кешендері (стандарттар, типтік оќу баѓдарламалары, оќулыќтар, оќу ќ±ралдары жєне т.б.); Қазақстан Республикасы  жоғары міндетті кәсіптік білім беру бағдарламалары; Білім беру саласын ақпараттандыру тұжырымдамасы мен бағдарламасы; педагогтардыњ ѓылыми жетістіктері мен озыќ тєжірибелері; ақпараттық-телекоммуникация саласындағы ғылыми еңбектері.

Автордыњ жоғары оқу орнында оқытушы, аға оқытушы, доцент, кафедра меңгерушісі, декан, оқу-тәрбие жұмыстары жөніндегі директор орындасары қызметтеріндегі көп жылдық педагогикалыќ жєне зерттеушілік іс-әрекет тєжірибесі.

Зерттеу єдістері: зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруда теориялық (модельдеу, аналитикалық-синтетикалық, салыстырмалы, индуктивті-дедуктивті талдау), эмперикалық (сұрау, бақылау, педагогикалық эксперимент, педагогикалық іс-тәжірибелер); әлеуметтанулық (сауалнама);  білім беру жүйесі субъектілерінің тәжірибесін талдау, салыстыру, зерделеу, жинақтау, тәжірибелік-әдістемелік жұмыстарды жүргізу, математикалық статистикалық есептеу әдістері қолданылды.

Зерттеудіњ негізгі кезењдері.

Бірінші кезењде (1999-2001 жж.) педагогикалыќ зерттеулер єдіснамасы мен теориясыныњ жалпы жєне арнайы мєселелері бойынша отандыќ және шетелдік єдебиеттерді маќсатты зерттеу мен талдау; болашақ мұғалімдерді  дайындау тєжірибесін талдау ж±мысы ±йымдастырылды. Маманды даярлаудыњ мемлекеттік стандарттары, білім беру саласындаѓы баѓдарламалар жєне бірќатар жоѓары оќу орындарында негізге алынып ж‰рген мамандарды даярлау оќу жоспарлары зерделенді. Зерттеудіњ басты ќаѓидалары аныќталды, тєжірибелі-эксперимент ж±мысыныњ єдістемесі ќалыптасты. Жоѓары оќу орнында болашақ мұғалім мамандыѓы студенттеріне арнайы, кәсіби пєндерді оќытудыњ єдістемесін ќалыптастырудыњ замани проблемаларыныњ зерттеу дењгейі аныќталды, аныќтау экспериментініњ нєтижелері µњделді.

Екінші кезењде (2001-2004 жж.) студенттерге информатика саласында білім берудіњ кµп сатылы ќ±рылымыдық ерекшеліктері негізделді. Ақпараттық және компьютерлік модельдеу негізінде білім берудіњ мєні мен мазм±ны жєне ќ±рылымы т±жырымдалды. Оныњ ж‰йе ќ±рушы элементтері айќындалды. Болашақ мұғалімдерге арналған арнайы пєндердің құрылымы және мазмұны жетілдірілді. Болашақ мұғалім мамандығы шењберінде жалпы кєсіби даярлау тиімділігін арттыруѓа баѓытталѓан оќу үдерісініњ ќ±рылымы жетілдірілді. Ќалыптастыру эксперименті ж‰зеге асырылды.    

‡шінші кезењде (2004-2007 жж.) болашақ мұғалім мамандығы студенттеріне арнайы пєндерді оќытудыњ баѓдарламасын, єдістемелік ќамтамасыздандыруын жєне педагогикалық ж‰йесін жетілдіру ‰стіндегі ж±мыстары жалѓасты. Болашақ мұғалім мамандыѓы студенттеріне ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде білім берудіњ ақпараттық-компьютерлік технологияларын жасау принциптері негізделіп,  оќу ‰дерісіне ендірілді. Болашақ мұғалім мамандарына аќпараттыќ-компьютерлік оќыту технологиясы бойынша оќытудыњ єдістемесі жасалып, жалпы педагогикалық жүйе жетілдіріліп тєжірибелік-экспериментте тексерілді. Педагогикалық эксперимент нәтижелері қорытындыланды, деректер статистикалық өңдеуден өтті. Пайдаланылған әдебиеттер жүйеге келтірілді. Диссертациялыќ ж±мыс талап бойынша дайындалды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:

1.    Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындаудың теориялық негіздері анықталды;

2.    Болашақ мұғалімдерді оқыту үдерісінде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби дайындау тұжырымдамасы жасалды;

3.    Ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу үдерісін толық меңгерген болашақ мұғалімнің ғылыми-әдістемелік негізделген моделі жасалды;

4.     Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерге ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби білім берудің психологиялық-педагогикалық негізі анықталды;

5.    Кәсіби дайындауда қолданылатын ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді оқу үдерісінде қолданудың әдістемелік жүйесі ұсынылды;  

6.    Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту арқылы кәсіби дайындаудың тәжірибелік-әдістемелік кешені жасалып, практикаға ендірілді;

7.    Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту үдерісінде кәсіби дайындаудың технологиясы ұсынылды.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы:

Зерттеудің нәтижелері бойынша жоғары оқу орнының студенттеріне арналған “Информатика.Бағдарламалау негіздері”, “Информатика.Объектілі-бағдарлы бағдарламалау негіздері” оқулықтары және “Бағдарламалық және технологиялық практикум” атты оқу-әдістемелік құралы жарық көрді.  Сонымен қатар “Ақпарттық және математикалық моделдеу негіздері”, “Информатика” пәні бойынша тестер жинақтары, студенттерге арналған “Информатика пәнінен” оқу әдістемелік құралдар жинағы, “Ақпараттық модельдеу элементтері”, “Алгоритмдеу және программалау негіздерін оқыту”, “Delphi ортасында бағдарламалау практикумы” атты оқу-әдістемелік құралдар  даярланған. Зерттеу нәтижелері жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді дайындауда және мұғалімдердің кәсіби білімін жетілдіретін курстарда пайдаланылады.

Ќорѓауѓа мынадай ќаѓидалар ±сынылады.

1.              Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда арнайы пәндерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту үдерісінің әдіснамалық-теориялық негізіне қоғам мен табиғат арасындағы үйлесімділік туралы философиялық қағидалар, дидактика, таным теориясы, жеке тұлғалық, әдістемелік, іс-әрекеттік теориялар, ақпараттық теориялар мен кәсіби маман дайындау тұжырымдамалары жатады.

2.              Болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудағы ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге оқыту үдерісінде кәсіби-компьютерлік біліктіліктер мен дағдыларын қалыптастырудың құрылымдық моделі (компоненттер, өлшемдер, көрсеткіштер, деңгейлер) студенттердің ақпараттық-компьютерлік технологияларды меңгерген білім деңгейін анықтауға көмектеседі.

3.              Жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындығының сапасын жетілдіруде ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу психологиялық-педагогикалық тұрғыда негізделді.

4.              Болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту арқылы кәсіби дайындау нақты шарттар арқылы (мазмұндық, ұйымдастырушылық, әдістемелік) жүзеге асырылады: мазмұндық – тұжырымдама негізінде жасалған бағдарламалар, оқулықтар мен құралдар жасаумен айқындалады; ұйымдастырушылық – оқу-тәрбие үдерісінде әртүрлі жұмыс формаларын, әдіс-тәсілдерді, амал-жолдарды пайдаланумен  айқындалады;  әдістемелік-тәжірибелік тұрғыда негізделген жұмыстармен анықталады.

5.              Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындаудағы ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге оқыту үдерісінде кәсіби даярлаудың әдістемелік жүйесі.

6.              Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындаудағы ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуге оқыту әдістемесі, оқу материалдары мен кешенді түрде (оқу бағдарламалары, оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдар, электронды оқулықтар, оқу-жаттығу компьютерлік бағдарламалары, әдістемелік нұсқаулар) қамтамасыздандырылып, студенттердің кәсіби білімін, ақпараттық-компьютерлік технологияларды меңгеру іскерлігін, дағдысын, біліктілігін арттырады.

Зерттеу нєтижелерініњ дєлелділігі мен негізділігі алѓашќы әдіснамалық жєне теориялыќ кµзќарастармен; практикалыќ ж±мыс мазм±ныныњ ѓылыми аппаратќа сєйкестілігімен; зерттеу проблемасын зерделеуде зерттеу міндеттеріне барабар єдістер кешенін пайдаланумен; зерттеу деректерініњ дєлелділігімен; тәжірибелі-әдістемелік жұмыстарының жоспарлы кезеңділігімен; ұсынылған әдістеменің тиімділігімен; бастапқы және соңғы көрсеткіштердің нәтижелерін қорытындылауымен; олардың тиімділігін тәжірибелі-әдістемелік жұмыстар арқылы тексеруімен және оқу-тәрбие үдерiсіне кешенді ендірілуімен дәлелденді. 

Зерттеу базасы. Тєжірибелі-эксперимент ж±мысы Ќ.А.Ясауи атындаѓы Халыќаралыќ ќазаќ-т‰рік университетінде, Абай атындаѓы Ќазаќ ±лттыќ педагогикалық университетінде және М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінде ж‰ргізілді. 

Зерттеу нєтижелерін сынаќтан µткізу жєне практикаѓа ендіру эксперимент барысында ж‰зеге асты жєне халыќаралыќ (Шымкент, 2004;  2006; Алматы, 1999, 2001, 2005; Түркияның Алания қаласында 2006; Ресейдің Уфа қаласында 2006; Астана, 2007, Семей, 2007;), республикалыќ ѓылыми-практикалыќ (Түркістан 2006, Кентау 2006) ѓылыми-теориялыќ конференцияларда; республикалыќ педагогикалыќ оќуларда (Шымкент, Алматы, Т‰ркістан, Кентау 1999-2006) жєне Ќ.А.Ясауи атындаѓы Халыќаралыќ ќазаќ-т‰рік университетініњ, М.Єуезов атындаѓы Оњт‰стік Ќазаќстан мемлекеттік университетініњ, Абай атындаѓы Ќазаќ ±лттыќ мемлекеттік  университетініњ жыл сайынѓы µтетін конференцияларында, ѓылыми-єдістемелік семинарларында, мерзімді ѓылыми-педагогикалыќ басылымдарда жєне жинаќтарда кµрініс тапты. Зерттеу нєтижелері Ќ.А.Ясауи атындаѓы Халыќаралыќ ќазаќ-т‰рік университетінде, Абай атындаѓы Ќазаќ ±лттыќ педагогикалық университетінің, М.Єуезов атындаѓы Оњт‰стік Ќазаќстан мемлекеттік университетініњ оќу ‰дерісіне жєне т.б. мамандарды даярлау практикасына ендірілді.

Зерттеу материалдары бойынша 65 ењбек жарияланды, соныњ ішінде 2 оқу құралы, 21 оќу-єдістемелік ќ±ралдары, 49 ѓылыми-єдістемелік маќалалар мен баяндамалардыњ материалдары баспадан шығарылды.

Диссертацияныњ ќ±рылымы. Диссертация кіріспеден, үш бөлімнен, ќорытындыдан, пайдаланылѓан єдебиеттер тізімінен жєне ќосымшалардан т±рады.

Кіріспеде зерттеудің көкейкестілігі негізделеді, ғылыми аппаратқа (зерттеудің объектісі, пәні, болжамы, мақсаттары,  міндеттері, жетекші идеясы, теориялық-әдіснамалық негіздері, әдістері, ғылыми жаңалығы, теориялық, практикалық мәні, қорғауға ұсынылған қағидалары, зерттеудің дәлелділігі мен негізділігі, зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және практикаға ендіру) сипаттама  беріледі.

“Болашақ мұғалімдерді мамандық пәндерді модельдеу арқылы даярлаудың теориялық негіздері” атты бірінші бөлімде болашақ мұғалімдерді жоғары оқу орнындарында кәсіби даярлаудың теориялық негіздері сипатталады, болашақ мұғалімдерді қазіргі ғылым мен техниканың жетістіктері негізінде кәсіби даярлаудың ғылыми-педагогикалық аспектілері қарастырылады, жоғары оқу орнында оқытудың ақпараттық-компьютерлік технологияларын қолданудың қазіргі жағдайына сипаттама беріледі, болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби даярлаудың тұжырымдамалық негіздері айқындалып, жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеуді қолдануға даярлығын қалыптастыру моделі келтіріледі.

“Болашақ мұғалімдерге ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби білім берудің психологиялық-педагогикалық негіздері” атты екінші бөлімде болашақ мұғалімдердің кәсіби қалыптасуының сапалық деңгейлері, кәсіби маман моделін қалыптастырудағы ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеудің алатын орны мен атқаратын қызметі қарастырылады, ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу негізінде оқыту технологиясы ұсынылды, студенттердің танымдық әрекеттерін математикалық және ақпараттық модельдеу негізінде ұйымдастырудың және басқарудың педагогикалық жолдары айқындалады.

“Болашақ мұғалімдерге ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде кәсіби білім берудің әдістемелік жүйесі” атты үшінші бөлімде жоғары оқу орындарында студенттерге кәсіби ақпараттық-компьютерлік білім беру мазмұны келтіріліп, білім берудегі ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеудің құрылымы анықталды, ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу негізінде оқыту барысында ақпараттық технологияларды қолданудың әдістемесі жасалды, студенттерді оқыту үдерісінде мультимедиялы құралдарды пайдаланудың принциптері айқындалып, ақпараттық-компьютерлік және математикалық моделдеу негізінде арнайы пәндерді оқыту барысында пәнаралық байланысты жүзеге асыру жолдары қарастырылады және тєжірибелік-эксперименттік зерттеу ж±мыстарыныњ нєтижелері дәлелденеді.

Қорытындыда зерттеудің нәтижелері, тұжырымдар мен болжамды растайтын негізгі қорытындылар және ғылыми-әдістемелік нұсқаулар беріледі.

Қосымшада зерттеу материалдарына байланысты баспадан шыққан оқу-әдістемелік құралдардың, оқулықтардың, арнайы курстардың бағдарламаларының жоғары оқу орындарындағы мамандар даярлауға қажетті құрал екендігін растайтын анықтамалар келтірілген.

содержание   ..  30  31  32  33  34  35  36  37  38  39  40  ..