|
|
содержание .. 40 41 42 ..
Қабанбай батыр Мәмбет – Қожақұл, одан Қабанбай батыр туылған. 1691 жылы етегі Алакөлге малынып жатқан Тоқта-Барлық тауының маңында, Барқытбелдің күнгей жағына орналасқан Мәмбет ауылындаЕрасыл (Қабанбай) дүниеге келген. XVIII ғасырдың бас кезінде, яғни 1702 жылы Барлықтағы алғашқы айқаста әкесі Қожақұл батыр аз адаммен қоршауда қалып, ақыры ауыр жарақаттан мертболады. Ерасылдың он бірге жаңа толған кезі еді. Қожақұл батырдың көзі жұмылған соң бас иесінен айрылған Мәмбет ауылдарына жыл сайын ойраттар шабуыл жасап, тал түсте жылқыларынайдап әкете беретін әдет тапты. Сондай бір кезекті шапқыншылық кезінде қалмақтар жылқы күзетіп жүрген Қабанбайдың ағасы Есенбайды қолға түсіріп, қорлап өлтіреді. Аямас жауыздарқанжармен жас жігіттің қарнын жарып, шалажансар күйінде далаға тастап кетіпті. Есенбай жалғыз інісі Ерасылды маңдайынан шертпей, қатты еркелететін. Соның арқасында әкесінің де жоқтығыбілінбей , жетімдік көрмей, бұла боп өскен еді. Аға өлімінен кейін, он алтыға жаңа толып, әлі оң-солын танып үлгермеген Ерасыл көзге қамшы тигендей мәңгіріп қалды. Әсіресе, қорлағаны, азаптап өлтіргені жанына қатты батты. Есенбайдай азаматтың қаны текке кетпес, қалмаққа қолма-қол аттанармыз, қарымта қайтарармыз деп ойланған. Жоқ, олай болмады. Бәрінен де елдіңетекбастылығы, асықпайтын ағайынның керенаулығы көңілін қалдырды. Не керек, әйтеуір, іргедегі қалмаққа аттанып кек қайтаратын, тым құрыса жауға қыр көрсетіп, азаматтың құнын сұрайтынбір пенде табылмады. Ерасылдың күте-күте төзімі таусылып бітті. Ақыры тәуекелге бел байлаған Ерасыл не де болса қалмаққа жалғыз аттанбақ болды. Қанға – қан, жанға – жан! Ағасынан жаныартық па? Осы жолы не Есенбайды өлтірген қалмақты тауып, қанын ішеді. Не ағасының артынан бұл да мерт болады – екінің бірі! Ақыры кек алмай жаны жай таппасына көзі жетті де, жылқыдантөл аты – Ардакүреңді ұстап мініп, ешкімге жөнін айтпастан, шығысты бетке алып тартып отырды. Мөлшерлегеніндей-ақ, Сарыбелдің шығыс қапталына қалмақ ауылдары сұғына кіріп отыр екен. Ерасыл мал көздеп жүрген адам болып, алға
қарай ішкеріледі. Қолында қаруы - әкесінен қалған төрт қырлы қаратамақ найза, қайқы қара қылыш пен екі жүзді алмас қанжары бар.
«Жалғыздықжары – құдай деуші еді. Уа, пәруардігер, өзің жолымды оңғара көр!» деп тіледі ішінен. Қалмақтарда жалшы болып жүрген қырғыз жігіті Ердененің көмегі арқасында Өлжежырғалмен жекпе-жектің сәті түсті.
«Я, аруақ, өзің қолдай көр!» деді қанжарының сабын сығымдай түскен Ерасыл. дыбыс бергісі келді ме, әлде тынысы тарылып ауақармағаны ма, сәл теңселіп тұрды да, қанжарды қайта суырып алған кезде, етбетінен күрс етіп құлап түсті. Ерасыл өзінің Ардакүреңіне мініп ауылдан ұзап кеткен соң, айырылысатын кездеЕрдене жолдасының амандығын айту үшін Мәмбет ауылдарына қарай, ал Ерасыл із жасыру үшін Ертіс бойына ұзатылған әпкесіне қарай тартып, Керей еліне бет түзеді. Мұндағы апа-жездесініңқолында бірнеше жыл тұрып қалады. Бір күні Зайсан көлі жағасында жылқы қайырып жүріп, ойда жоқта бір тобыр жабайы шошқаға тап болғаны бар. Қамыс арасынан шыға келген құнан өгіздейқара қабан Ерасылға қарай оқтай атылды. Ерасыл
да найзаны бар күшімен сермегенді, сірә, найзаның ұшы жүректі жарып өткен болар, қара қабан серең етіп құлап түсті. Ерасылдың
аман екенін көріп, қуанған Бердәулет жездесі: батыр деп мына сені айт!
Өзің нағыз қабан екенсің ғой! Уа, жарандар, бүгіннен бастап атын «Қабан
батыр» деп атайық! - демесі бар ма. Жездесінің аузы мұндай дуалы болар
ма, қуаныш үстінде айтылған бір ауыз сөз кешікпей бүкіл елге тарап, аяқ
астынан «Қабанбай батыр» атанды. Сол жылы күзде Сауырдағы шайқаста
Ерасыл ойрат батыры Долан Дошыға қарсы жекпе-жекке ел қойып алған осы
жаңа атымен шықты. Содан Керей арасында бес жылдай тұрып, Ханбибіге
үйленіп, кейін Байжігіт ішіне қайта оралған соң да бұл ат қалған жоқ.
1718 жылдың күзі, арада жеті жыл өткенде, Аягөз өзенінің бойында
Арсалаңмен кездесті.
содержание .. 40 41 42 ..
|
|
|